كلمات غير قابل تبديل

« ... لا مُبَــدِّلَ لِكَلِمـاتِ اللّـهِ...! » (34 / انعـام)
هيچ مغير مفروضى كلمات خداى را تغيير نمى‏دهد، چه مغيرى كه از ناحيه خود او باشد، مثلاً مشيّتش در خصوص كلمه‏اى تغيير يافته و آن را پس از اثبات محو يا پس از ابرام نقض كند و چه از ناحيه غير او باشد و غير او به كلمه خدا دست يافته و آن را بر خلاف مشيّت وى به وجهى از وجوه تغيير دهد، از اين جا معلوم مى‏شود كه اين كلماتى كه خداى‏تعالى از آن چنين خبر داده كه قابل تبديل نيستند امورى هستند كه از لوح محو اثبات خارجند، در نتيجه مى‏توان گفت: « كَلِمَـةُ اللّهِ، قَوْلُ اللّهِ، وَ وَعَدَاللّهُ » به طور كلى در عرف قرآن عبارتند از احكام حتمى‏اى كه تغيير و تبديل در آن راه ندارد.(1)
1- الميـــزان ج 13، ص 97.

كلمات لايتناهى وجود

«... مــــــا نَفِــــدَتْ كَلِمـــــــاتُ اللّــــــهِ...!»
«... كلمات خـدا تمامى نگيرد...!» (27 / لقمان)
كلمه در كلام خداى‏سبحان اطلاق شده است بر هستى، البته هستى افاضه شده به امر او، كه از آن به كلمه « كُنْ ! » تعبير كرده است. در آيه فوق مى‏فرمايد: اگر تمامى درختان زمين قلم گردد و درياها به اضافه هفت دريا مانند آن مركب فرض شود و با اين قلم و مركب كلمات خدا را - بعد از تبديل آنها به الفاظ - بنويسند، آب درياها قبل از تمام شدن كلمــات (مخلوقات) خدا تمام مى‏شود، چون آب درياها هر چه باشد متناهى است و كلمات خدا نامتناهى.
آيه فوق در اين صدد است كه وسعت تدبير خدا، كثرت اوامر تكوينى او در خلق و تدبير را برساند، مى‏فرمايد: آنقدر اوامرش در خلق و تدبير بسيار است كه دريا و هفت دريا مثل آن اگر مركب شوند و درختان زمين به صورت قلم درآمده، كلمات او را بنـويسنـد، دريـاهـا قبـل از تمـام شدن اوامر او تمام مى‏شود.(1)
1- الميــــــــــزان ج 32، ص 56.

تماميّت كلمه قضا و وعده حق

«  وَ تَمَّتْ كَلِمَـتُ رَبِّـكَ صِـدْقـا وَعَدْلاً لا مُبَـدِّلَ لِكَلِماتِه...! » (115 / انعـــام)
« و سخــن پـروردگــارت از لحـاظ صـدق و عــدل تمـام و كمـال است و كلمات او را تغييــــر دهنــده‏اى نيســـت...!»
لفظ «كلمه» در لغت به معناى لفظى است كه دلالت كند بر معناى تام و يا غيرتام و در قرآن كريم گاهى استعمال مى‏شود در قول حقى كه خداى‏تعالى آن را گفته باشد، از قبيل