مفهوم سجده روييـدنى‏ها

« وَ النَّجْـــــمُ وَ الشَّجَــــرُ يَسْجُـــــدانِ ! » (6 / الـرحمــــن)
« گياه و درخت براى خدا سجده مى‏كنند ! »
منظور از اين سجده خضوع و انقياد اين دو موجود است، براى امر خدا، كه به امر او از زمين سر برمى‏آورند و به امر او نشو و نما مى‏كنند، آن هم در چارچوبى نشو نما مى‏كنند كه خدا برايشان مقدر كرده و از اين دقيق‏تر اين كه نجم و شجر رگ و ريشه خود را براى جذب مواد عنصرى زمين و تغذى با آن در جوف زمين مى‏دوانند و همين خود سجده آنهاست، براى اين كه با اين عمل خود خدا را سجده مى‏كنند و با سقوط در زمين اظهار حاجت به همان مبدئى مى‏نمايند كــه حــاجتشـان را بـرمى‏آورد و او در حقيقـت خـدايـى است كه تربيتشان مى‏كند.(1)
1- الميــزان ج 37، ص 194.

عبادت و سجده تكوينى كل موجودات

«... يَتَفَيَّؤُا ظِلالُهُ عَنِ الْيَمينِ وَ الشَّمائِلِ سُجَّدا لِلّهِ وَ هُمْ داخِرُونَ. وَ لِلّهِ يَسْجُدُ ما فِى السَّمـواتِ وَ مـا فِـى الاَرْضِ مِنْ دابَّةٍ وَ الْمَلائِكَةُ ... ! » (48 و 49 / نحل)
آيه شريفه مى‏خواهد مشركين را كه منكر توحيد و نبوتند راهنمايى كند به اين كه در حال اجسام سايه‏دار كه سايه از چپ و راست دورش مى‏زند نظر كنند، چون اين حال سجود و خضوع در برابر عظمت و كبرياء خدا را مجسم مى‏كند و همچنين تمامى موجودات زمينى و آسمانى از جنبندگان و ملائكه. پس همه اينها ذاتا در برابر امر او منقــادند و خضـوع و ذلـت خـود را بـه ايـن نحـو عبــادت تكـوينـى اظهـار مـى‏دارند.
آيه اولى سجده سايه‏ها را كه به طور محسوس سجده براى خدا را مجسم مى‏سازد ذكر مى‏نمايد و آيه دومى سجده جنبندگان را ذكر مى‏كند. و اين حقيقت سجده است، كه خود نهايت درجه تذلّل و تواضع در برابر عظمت و كبرياى خدا است. براى اين كه سجده عبارتست از به رو در افتادن آدمى به روى خاك، كه البته در صورتى عبادت است كه منظور مجسـم سـاختـن ذلـت درونى باشد، پس حقيقت سجده همان تذلّل درونى است.
آنچه جنبنده در زمين و آسمان هست در برابر خدا خضوع نموده و انقياد ذاتى كه همـان سجـده است دارنـد، پس حق او «خداى‏تعالى» است كه پرستش و سجده شود.
اين آيه دلالت دارد بر اين كه در غير كره زمين از كرات آسمان نيز جنبندگانى هستند كه در آنجا مسكن داشته و زندگى مى‏كنند.(1)
1- الميـــزان ج 24، ص 134.