تسبيـح مـوجـودات عالم حقيقـى است يا مجـازى؟

« سَبَّـحَ لِلّـهِ مـا فِـى السَّمـواتِ وَ الاَرْضِ ...!» (1 / حـديـد)
« هـر چـه در آسمــان‏ها و زميـن است تسبيــح خــدا مى‏گــويـد... ! »
تسبيح، به معناى منزه داشتن است و منزه داشتن خدا به اين است كه هر چيزى را كه مستلزم نقص و حاجت و ناسازگارى با ساحت كمال او باشد از ساحت او نفى كنى.
تمامى موجوداتى كه در آسمانها و زمين هستند و تمامى عالم، خداى‏سبحان را منــزه مى‏دارنــد و مــراد بــه تسبيــح خــداى‏تعــالى حقيقــت معنــاى تسبيح است، نه ايـن كــه خـواستــه بـاشــد بـه طـور مجـاز نسبـت تسبيـح بـه آن‏هـا داده بـاشـد.
موجودات عالم چه عقلاء و چه غير عقلاء، همه خدا را به تمام معنى كلمه و به حقيقت معنى كلمه تسبيح مى‏گويند. پس تسبيح تمامى موجوداتى كه در آسمانها و زمين هستند تسبيح با زبان و تنزيه به حقيقت معناى كلمه است، هر چند كه ما زبان آن‏ها را نفهميم، نفهميدن ما دليل بر اين نيست كه مثلاً جمادات زبان ندارند، قران كريم تصريح دارد بـر ايـــن كــه تمــامـى مــوجــودات زبــان دارنــــد.(1)
1- الميزان ج 37، ص 297.

تسبيــح ذاتـى و زبـانى مــوجـودات

« وَ يُسَبِّـحُ الـرَّعْـدُ بِحَمْـدِه...!» (13 / رعد)
« و رعـد به ستايش او تسبيـح گـويد...!»
در آيه فوق آواز هول‏انگيز رعد را بدين جهت تسبيح خوانده كه زبانى گويا را مجسم مى‏سازد، كه مشغول تنزيه خداست و دارد مى‏گويد: خداوند شبيه مخلوقات نيست و او را در برابر رحمتش كه بادها و ابرها و برق‏ها مبشر آنند، ثنا مى‏خواند، با اين كه تمامى موجودات عالم با وجودشان تسبيح گوى خدايند، چون وجودهايشان قائم و معتمد بر وجود اوست، ولكن اين قسم تسبيح، تسبيح ذاتى موجودات است و دلالتش هم بر معنا دلالت ذاتى و عقلى است و به دلالتهاى لفظى كه در آوازها و اصوات به وضع و اعتبار هست ربطى ندارد و اذهان ساده‏دلان را متوجه آن تسبيح نمى‏كند، به خلاف رعد كه با صوت هائل خود در گوش و خيال آدمى آن تسبيح ذاتى را مجسم مى‏سازد و به همين جهت هم خداوند رعد را نام برد تا اذهان ساده و بسيط را به آن تسبيح ذاتى كه قــائـم بــه ذات هر مـوجـود است و بـدون صـدا و لفظ انجام مى‏شود منتقل نمايد.(1)
1- الميـــزان ج 22، ص 217.