فصل سوم

                                                                        كـلمـه و قـول

تفـاوت كـلام، كلمه و قول الهى

« ... مِـنْهُمْ مَنْ كَـلَّمَ اللّهُ ...! » (253 / بقره)
«... از آنان كسى بود كه خدا با او سخن گفت...! »
«كلام» يا «تكليم» از الفاظى است كه خداى‏تعالى در قرآن آن را در غير مورد انسان استعمـال نكـرده، بلكـه لفـظ «كلمـه» و يـا «كلمـات» را در غير مورد انسان استعمال كرده، مثلاً نفس آدميّت را كلمـه خوانده و يا دين خدا را كلمــه خـوانـده و قضـاى خـــدا و يـا نـوعـى از خلــق او را كلمــه خــوانـده اسـت.
اما لفظ «قول» را در قرآن مجيد به طور عموم استعمال كرده، يعنى هم سخن گفتن خدا با انسان را شامل مى‏شود و هم با غير انسان را.
آنچه با دقت و تدبر از كلام خداى‏تعالى استفاده مى‏شود اين است كه لفظ قول از خداى‏تعالى به معناى ايجاد چيزى است كه آنچه با وجود يافتنش دلالت بر معنايى مى‏كند كه مقصود خدا بوده است، (همچنان كه قول در اصطلاح خود آدميان نيز به معناى ايجاد صدايى است كه بر معناى مقصود ما دلالت مى‏كند،) دليل بر اين كه لفظ قول در قرآن مجيد به معناى چنين ايجاد است اين است كه هم در مواردى كه شنونده‏اى داراى گوش و درك است استعمال شده و هم در مواردى كه گوش و درك به آن معنايى كه معهود بين ماست ندارد، مانند آسمان و زمين و تنها راه سخن گفتن با آنها تكوين و ايجاد است و به دليل اين كه دو آيه سوره يس و سوره مريم قول در آيات قبلى را به ايجــاد و خلقــت تفسيــر كـــرده اســـت.(1)
1- الميـــزان ج 4، ص 193.

قـول تكـوينـى و قـول غيـر تكـوينى الهى

« ... مِـنْهُمْ مَنْ كَـلَّمَ اللّهُ ...! » (253 / بقره)
«... از آنان كسى بود كه خدا با او سخن گفت...! »
قول خدا در مورد تكوين، عبارت است از خود آن موجود تكوينى، كه خدا ايجادش كرده، پس موجودات عالم در عين اين كه مخلوق خدايند قول خدا هم هستند، براى اين كه