فصل نهم

                                                                            ولايـت

مفهــوم ولايـت الهـى و ولايـت رســول و امــام

« اِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ امَنُوا...!» (55 / مائده)
« ولىّ و سرپرست شما تنها خدا و رسول اوست و كسانى كه ايمان آورده‏اند ...!»
ولايت عبارت است از يك نحوه قربى كه باعث و مجوز نوع خاصى از تصرف و مـالكيـت تـدبيـر مى‏شود و ولايت نسبت به خدا و رسول و مؤمنين به يك معنى است.
مؤمنين و رسول خدا صلى‏ الله‏ عليه ‏و‏ آله از جهت اين كه در تحت ولايت خدايند حزب خدايند و چون چنين است پس سنخ ولايت هر دو يكى و از سنخ ولايت خود پروردگار است
خداوند متعال براى خود دو سنخ ولايت نشان داده: يكى ولايت تكوينى، دوم ولايت تشريعى. در آيات ديگرى اين ولايت تشريعى را به رسول خود استناد مى‏دهد و در آيه مورد بحث همان را براى اميرالمؤمنين عليه‏السلام ثابت مى‏كند. در ايـن جـا چهار گروه از آيـات قـرآنـى هـست:
آیات دسته اول: آياتى كه اشاره به ولايت تكوينى خداى‏تعالى دارد و اين كه خداى‏تعالى هر گونه تصرف در هر موجود و هر رقم تدبير و به هر طورى كه خود بـخواهـد برايـش ميسـور و صـحيـح و رواسـت.
آیات دسته دوم: يعنى آياتى كه ولايت تشريع شريعت و هدايت و ارشاد و توفيق و امثال اينها را براى خداى‏تعالى ثابت مى‏كند. محصل اين دو دسته آيات اين است كه دو سنخ ولايت براى خداى‏تعالى هست: يكى ولايت تكوينى و يكى تشريعى و به عبارت ديگر يكى ولايت حقيقى و ديگرى ولايت اعتبارى.
آيات دسته سوم: ولايت تشريعى‏اى را كه براى خداوند ثابت مى‏كنند در آنها همان را براى رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ثابت مى‏كنند و قيام به تشريع و دعوت به دين و تربيت امّت و حكومت بين آنان و قضاوت در آنان را از شؤون و مناصب رسالت وى مى‏دانند. و همين طور كه بر مردم اطاعت خداى‏تعالى واجب است اطاعت او نيز بدون قيد و شرط واجب است. پس برگشت ولايت آن حضرت به سوى ولايت تشريعى خداوند عالم است.
آیات دسته چهارم: يعنـى آيــاتى كـــه هميــن ولايتــى را كه دسته سوم براى رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ثابت مى‏نمود براى اميرالمؤمنين علىّ‏بن ابى‏طالب عليه‏السلام ثابت مى‏كند. اين سنخ ولايت كه در هر سه مورد ولايت واحده‏اى است براى پـروردگار