لطفا منتظر باشید ...
را آفريده و اما بقيه اسباب و علل و مخصوصا علل و اسبابى كه از صاحبان عقلند هر چند كه دخل و تصرفى و علمى دارند، لكن هر چه دارند و آن را مورد استفاده قرار مىدهند خود مرتبهاى است از شؤون علم الهى و هر چه تصرف دارند خود شأنى است از شؤون تصرفات الهى و نحوهاى است از انحاء تدابير او، پس ديگر كسى نمىتواند به خود اجازه دهد بر خلاف اراده خداىسبحان و تدبير جارى در مملكتش قدمى بردارد و اگر برداشت همان از تدبير خداست.
كرسى مرتبهاى از مراتب علم است، در نتيجه از معانى محتمل كه براى وسعت هست اين معنا متعين مىشود كه اين مقام تمامى آنچه در آسمانها و زمين است، هم ذاتشان و هم آثارشان را حافظ است، پس وسعت كرسى خدا به اين معنى شد كه مرتبهاى است از علم خدا آن مرتبهاى كه تمامى عالم قائم بدان است و همه چيز در آن محفــوظ و نــوشتــه شـده اسـت.(1)
1- الميــزان ج 4، ص 230.
قلمرو علم الهى
« وَ اِنْ تَجْهَـــرْ بِــالْقَـــوْلِ فَـاِنَّــهُ يَعْلَــــمُ السِّــــرَّ وَ اَخْفــــى! » (7 / طه)
« اِنَّ اللّهَ عالِمُ غَيْبِالسَّمَواتِ وَ الاَرْضِ اِنَّهُ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ!» (38 / فاطر)
خداىتعالى در آيه، اول « جهر به قول» را آورده بعد اثبات علم نسبت به دقيقتر از آن يعنى «سرّ قول» نمود، سپس مطلب را ترقى داده علم او را نسبت به مخفىتر از سرّ اثبات فرموده، براى اين كه دلالت كند بر اين كه مراد اثبات علم خدا نسبت به جميع است و معنا اين است كه تو اگر سخنت را بلند بگويى و علنى بدارى و يا آن را آهسته و در دلت پنهان كنى و يا از اين هم مخفىتر بدارى به اين كه بر خودت هم پوشيده باشد خداىتعالى همه را مىداند.
آيه شريفه علم به هر چيز را براى خدا اثبات مىكند، چه به ظاهر و چه به پنهان و بنابراين آيه شريفه در ذكر علم به دنبال استوا بر عرش مىباشد و معلوم است كه علم خداىتعالى به آنچه از حوادث كه در ملك او جريان مىيابد و در مسند سلطان و قلمرو ملك او پيش مىآيد مستلــزم اذن و رضــاى او بــه آن اســت و از نظــر ديگــر مستلــزم مشيّــت او بــه ايـن نظـامى است كه جريان مىيابد و اين همان تدبير است.
خدا عالم غيب آسمانها و زمين است و او به آنچه در سينهها پنهان است داناست و با شما بر طبق آنچه در باطن نهفته داريد، از عقايد و آثار اعمال معامله مىكند و بر طبق آن محـاسبـه مىنمايد، چه اين كه ظاهرتان با باطن مطابق باشد و چه مخـالف باشد.(1)
1- الميــــزان ج 33، ص 78 و ج 27، ص 189.
