عقل - مطالعه تطبیقی غرر در معامله در حقوق اسلام و ایران و کنوانسیون بیع بین المللی نسخه متنی

عقل

چهارمين منبع و مدرك شناخت احكام در مقام استنباط كه ميان فقيهان و انديشمندان شيعه مطرح است، عقل مى باشد. البته احكام در صورتى به عنوان حكم عقلى شناخته مى شوند كه در عقل سليم ريشه داشته و به عوامل غير عقلى هم چون احساسات، تعصّبات، تمايلات نفسانى آميخته نشده باشد كه بى ترديد در اين صورت، داراى ارزش و اعتبار است.

از آن جا كه معامله غرر با وجود احتمال ضرر و زيان قابل توجّه، معامله ضررى محسوب مى شود، عملى است نابخردانه و غير معقول، و هيچ عقل سليمى آن را تأييد نمى كند. از طرفى، موازين عقلى و منطقى حكم مى كند از معاملاتى كه نتيجه مبهم و خطرآفرين دارد و آينده آن روشن نيست و در برخى موارد موجب تخاصم و تنازع بين افراد جامعه مى شود، اجتناب شود. هم چنين عقل سليم حكم مى كند كه انسان ها در نظام اجتماعى و اقتصادى خود از معاملات و داد و ستدهاى متزلزل به علّت مجهول بودن و احتمال ضرر شديد، خوددارى ورزند. بنابراين، محتواى قاعده غرر (نهى از معاملات غررى و احتمالى) با اصول و موازين عقلى منطبق است.