در دوران كابينه ى عَلَم (سيزدهم مهرماه 1342) لايحه ى مصونيت مستشارها و تبعه هاى امريكا در ايران، در مجلس شوراى ملى، بر خلاف حاكميت ملت ايران به تصويب رسيد و چندى بعد مجلس سنا بر آن صحّه گذارد و در زمان نخستوزيرى منصور (21 مهرماه 1343) دوباره در مجلس شوراى ملى به تصويب رسيد. اين مصوبه كه سند اسارت ملت و دولت ايران را به صورت قانونى به دست امريكا مى داد، حقيقت انقلاب شاه و امريكا بود كه اين چنين افشا مى شد. رهبر نهضت، در چهارم آبان 1343 با سخنرانى كوبنده اى، موضع نهضت را در برابر استكبار غرب و شرق روشن، و رسوايى جديد رژيم را افشا كرد. انبوه مردم كه روز قبل، از سراسر كشور براى گوش دادن به سخنان امام در قم حضور يافته بودند، چنان تحت تأثير قرار گرفتند كه چندين بار بى اختيار گريستند و سخنرانى امام را قطع كردند. رهبر نهضت در مورد نفوذ امريكا، به همه اعلام خطر كرد و گفت: «امروز تمام گرفتارى ما از امريكا و اسرائيل است.» به دنبال اين سخنرانى، اعلاميه ى امام با شيوه ى ابتكارى در شمارگانى بسيار زياد و در يك زمان پخش شد. امام در اين اعلاميه، تصويب كاپيتولاسيون را «اقرار به مستعمره بودن ايران» ناميد. رأى دو مجلس (شوراى ملى و سنا) را مخالف اسلام و قرآن و فاقد اعتبار قانونى دانست، تهديد كرد: اگر اجنبى ها بخواهند از اين رأى كثيف سوء استفاده كنند، تكليف ملت تعيين خواهد شد، و دنيا بداند كه هر گرفتارى كه ملت ايران و ملل مسلمين دارند، از اجانب است، از امريكا است. بدبختى دُول اسلامى از دخالت اجانب در مقدرات آن ها است. بر ملت ايران است كه اين زنجيرها را پاره كند، و بر ارتش ايران است كه اجازه ندهند چنين كارهاى ننگينى در ايران واقع شود. امام از مدرسان حوزه هاى علميه، علما و جوانان دانشگاهى داخل و خارج كشور خواست با شدت هرچه بيش تر با اين طرح رسوا مبارزه كنند و خاطره ى پانزده خرداد را، به عنوان جراحتى كه هرگز از قلب ملت پاك نخواهد شد، زنده نمايند. امام در همين اعلاميه سياست دولت در زندانى كردن علما، مبلغان، طلاب و بسيارى از مسلمانان بى گناه را هرج و مرج ارتجاعى قرون وسطايى ناميد. بازتاب سخنرانى و اعلاميه ى شديداللحن امام، چنان گسترده بود كه رژيم را در برابر طوفانى از خشم و نفرت قرار داد; طوفانى كه مى رفت به واكنش عمومىِ انفجارآميزى منتهى شود. اين مرحله را بايد نقطه ى عطفى در تاريخ نهضت اسلامى ايران دانست، زيرا ابعاد گسترده ى مبارزه با استبداد، همراه با مبارزه اى آشتى ناپذير با استكبار جهانى در مسير يك آرمان پيش مى رفت و ماهيت نهضت غنى تر و آرمان هاى آن كامل تر مى شد.