شب و روز
[61] «ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهارِ وَ يُولِجُ النَّهارَ فِي اللَّيْلِ- اين بدان سبب است كه خدا از شب مىكاهد و به روز مىافزايد و از روز مىكاهد و به شب مىافزايد ...»آنچه در عالم طبيعت مىگذرد مثلى است زنده كه امّتها نيز بدان مىگذرند، پس يك بار جريان تاريخ كافران فاجر را درهم مىنوردد و مؤمنان جام انتقام خود را بر آنها فرو مىريزند و جامعه چنان كه بود مؤمن مىشود، ولى اين وضع ديرى نمىپايد و از بين مىرود و متلاشى مىشود و ديگر بار جامعه كافر و فاجر مىگردد. بدين سان امّتها از پى يكديگر مىآيند تا خداوند به دوستداران صالح خود اجازه مىدهد براى از بين بردن جاهليّت و گمراهى از سرتاسر زمين انسانيت قيام و اقدام كنند.معنى «ايلاج» داخل كردن است، پس يك بار شب وارد روز مىشود و يك بار ديگر روز وارد شب مىشود. در مرتبه نخست فصل زمستان است كه شبها به حساب روزها طولانى مىشود و ديگر بار تابستان است كه روزها به حساب كوتاه شدن شبها دراز مىشود، زيرا ايلاج و وارد شدن شب در روز يعنى پيمودن شب قطعهاى از روز را كه بدين سان شب طويل مىگردد و اين در زمستان است و عكس آن ايلاج و وارد شدن روز در شب باشد.«وَ أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ- و خدا شنوا و بيناست.»يعنى خدا به قوانين جارى در آسمانها و زمين نزديك و نيك آشناست و از32- الاسراء/ 33.