1- فروتنى‏ - تفسیر هدایت جلد 8

«31»- هر آينه شب هنگام از بستر برخاستن، موافقت دل و زبان را افزاينده‏تر است و بيان سخن را استوار دارنده‏تر.»

امّا در روز كه انسان از خواب خود به طلب روزى و معاش بر مى‏خيزد، نه براى آن كه گردنكشى و نافرمانى كند بلكه براى آن كه پروردگارش شكر گزارد، و به مقرّرى نعمتهايى برسد كه خدا براى او به فراوانى فراهم كرده است، بازتاب شناخت و معرفت ايمانى را بر رفتار بندگان رحمان مى‏يابيم كه شخصيّت خود را از خلال ايمان عرفانى (و شهودى و اشراقى) بدان مى‏آرايند.

بندگان رحمان‏

[63] همانا بندگان رحمان، كسانى كه نامهاى خدا و در پيشاپيش آنها «الرّحمن» بر دلها و رفتارشان تجلّى مى‏كند صفاتى نيكو دارند كه برجسته‏ترين آن صفات عبارت است از:

1- فروتنى‏

«وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً- بندگان خداى رحمان كسانى هستند كه در روى زمين به فروتنى راه مى‏روند ...»

پس رابطه آنان با طبيعت و مردم رابطه رحمت و مهربانى است، زيرا براستى آنان بندگان رحمانند- و اين غرابتى ندارد- زيرا نام الهى الرّحمن بر شخصيّت آنان باز تافته و به قالب اين اسلام مقدّس در آمده است، و اين ويژگى است كه آنان را بر آن مى‏خواند كه با فروتنى بر روى زمين راه بروند، رفتارى متواضعانه نه همچون رفتار متكبّران و بزرگى فروشان بر بندگان و راه رفتن مفسدان در زمين، و نه همچون رفتار مردم خوار و پست، از اين رو در حديث در تفسير اين آيه آمده است:

31- المزّمل/ 6.