مثل چيست؟ - تفسیر هدایت جلد 8

«لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ، إِنَّ عَلَيْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ‏

«22»- به تعجيل زبان به خواندن قرآن مجنبان. كه گرد آوردن و خواندنش بر عهده ماست».

[33] پروردگار مهربان ما با قرآن بيماريهاى جامعه بشرى را كه در فرهنگهاى جاهلى نمودار است، درمان مى‏كند. پس هر جا انديشه پيچيده جاهليّتى طرح شده است وحى با حقيقتى روشنگر آمده است.

«وَ لا يَأْتُونَكَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئْناكَ بِالْحَقِّ وَ أَحْسَنَ تَفْسِيراً- هيچ مثلى براى تو نياورند مگر آن كه پاسخش را به راستى و در نيكوترين بيان براى تو بياوريم.»

مثل چيست؟

پيداست كه از هر مجموعه فكرى به مثل (يا بر حسب تعبير امروز ما به شعار) تعبير مى‏شود، و مثلها نزد مردم انبوهى هماهنگ از افكار را جدا و مشخص مى‏سازد و سلسله فكرى به هم بافته‏اى را تعبير مى‏كند.

براى توضيح اين نكته بگذاريد مثالى بزنيم:

الف: نظام عشايرى يك روش اجتماعى و ارزشى فكرى است كه شعار آن چنين است: «به برادرت خواه ستمگر باشد يا ستمديده يارى كن» يا «من و برادرم بر ضدّ پسر عمويم هستيم، و من و برادر و پسر عمويم بر ضدّ دشمنم هستيم».

ولى قرآن مى‏گويد: «كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَداءَ لِلَّهِ وَ لَوْ عَلى‏ أَنْفُسِكُمْ أَوِ الْوالِدَيْنِ وَ الْأَقْرَبِينَ «23»- به عدالت فرمانروا باشيد، و براى خدا شهادت دهيد، هر چند به زيان خود يا (پدر و مادر يا) خويشاوندان شما باشد». اين همان حق است كه در برابر آن مثل رايج قرار دارد.

ب: مليّت گرايى چارچوبى است سياسى كه از آن به مثل (يا شعار) تعبير مى‏شود، و قرآن با اين گفته خود آن را نفى مى‏كند كه گويد:

22- القيامة/ 16 و 17.

23- بر گرفته از صدر آيه 135 سوره النساء.