تفسیر هدایت جلد 8

از اين آيه و آنچه پس از آن آمده است، خداوند اين سوره را به اجمال خلاصه مى‏كند، هم چنان كه خلاصه‏اى را كه اراده طرح آن را دارد يادآور مى‏شود.

اين آيه مراحل ايمان را بيان مى‏كند كه عبارت است از:

1- خضوع و سرسپردگى، كه دليل و نشانه آن ركوع (دو تا شدن) براى خداست.

2- خشوع و فروتنى، و احساس كوچكى و ناچيزى در برابر خدا كه دليل و نشانه‏اى سجود (پيشانى بر خاك سودن) است.

3- استمرار اين سرسپردگى و فروتنى و پايدارى بر آن دو كه اين معنا و مفهوم عبادت و بندگى خداست.

4- عطاى مستمرّ، خواه با انفاق يا روابط نيكو يا ... و يا ... كه اين معنى گفته اوست كه: «و افعلوا الخير- و كار نيك كنيد».

و نتيجه اين سلسله از فرمانها همان نيكبختى و سعادت انسان و رسيدن او به پايانه‏هاى مراد و مقصود و فرا رفتن او به قرب رحمت حق است، و اين معنى گفته اوست كه فرمود: «لعلّكم تفلحون- باشد كه رستگار شويد».

و اين چنين است كه در حديث پشت در پشت منقول از امام امير مؤمنان در سفارش خويش به پسرش، محمّد بن حنفيه- كه خدا از او خشنود باد- آمده است كه:

«اى پسرك من آنچه را نمى‏دانى مگوى، و بلكه تمام آنچه را مى‏دانى نيز مگوى، زيرا خداى تبارك و تعالى بر تمام اندامهاى تو فرايض و تكاليفى نهاده است» و بعد از ذكر اين آيه مبارك افزود: «پس اين فريضه اين است جامع و واجب بر اندامها». «38»

درباره خيرى در پايان اين آيه به ما امر شده، در حديث نبوى آمده است:

«سر آمد عقل پس از ايمان دوستى ورزيدن نسبت به مردم است و رساندن‏

38- نور الثقلين، ج 3، ص 520.