تفسیر هدایت جلد 8

[41] «فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ بِالْحَقِّ- پس به حق بانگى سخت آنان را فرو گرفت ...»

در قرآن كلمه «به حقّ» بسيار تكرار شده، خداى تعالى گويد:

«إنا ارسلنا رسلنا بالحق- ما رسولان خود را به حقّ فرستاديم.»

«إِنَّا أَرْسَلْناكَ بِالْحَقِّ بَشِيراً وَ نَذِيراً- ما تو را به حق مژده رسان و بيم دهنده فرستاديم.»

و امثال اين. كلمه «بالحقّ» چند انديشه را مى‏رساند:

1- زندگى بر پايه سنّتها و قوانينى نهاده شده كه هيچ كس نمى‏تواند از آنها تجاوز كند و بر ماست كه خود را با آن سنّتها و قوانين سازگار سازيم، و گرنه اراده خدا اقتضا مى‏كند كه خود را با آنها تطبيق دهيم، مانند كافرى كه به خدا سجده نمى‏كند ولى على رغم او سايه‏اش به درگاه حق سجده مى‏گذارد و بر خاك كشيده مى‏شود.

2- اين قوانين و نظامها عبث و بيهوده و بدون حكمت نيست و تساهل بر نمى‏دارد، و اگر انسان با آنها مخالفت ورزد خود هلاك و نابود مى‏شود.

3- براستى قدرت و تدبير خداوند محدوديّتى ندارد ولى با وجود اين- ذات متعال او- چيزى را بدون همين قوانين و سنّتهايى كه خود وضع كرده انجام نمى‏دهد مگر در حالات و مواردى خاصّ زيرا او خود فوق اين قوانين است.

پس از لحاظ نظرى قدرت خدا فوق هر قدرتى است، امّا ذات متعال او خود ابا دارد كه عدالت را در عالم هستى جز به رحمت و حكمت مجرى سازد، پس هر گاه اراده كند انسانى را گرفتار عذاب سازد آن عذاب را به اندازه گناه او و به روشى متناسب با آن فرو مى‏فرستد.

پس كسى را كه آب را مى‏پرستد در نيل غرق مى‏كند و آن را كه به نيروى خود مى‏بالد به وسيله تند باد بر مى‏اندازد، و بر سر متكبّر بانگى از بالا مى‏فرستد، و اين بانگ كه در اين درس از آن سخن مى‏رود بانگى است حق و براى آن برخاسته است كه حق را به مرحله تطبيق و اجرا درآورد.