تفسیر هدایت جلد 8

هم چنان كه انسان مسئول رفتار و حركات خويش است، تهمت آفرينان بر ضدّ پيامبر (ص) نيز بار مسئوليّت سخن خود را در سراى دنيا با رسوا شدن و آشكار گشتن شايعات باطل خويش، و در آخرت با تحمل عذاب دردناك بر دوش مى‏كشند.

«وَ الَّذِي تَوَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذابٌ عَظِيمٌ- و از ميان آنها آن كه پيرتر است و بيشترين اين بهتان را به عهده دارد به عذابى بزرگ گرفتار مى‏آيد.»

پيداست كه روند آيه به سر كرده اين دارو دسته كه بار سنگين اين گناه را بر دوش دارد و متحمّل عذابى بزرگ مى‏شود، اشاره مى‏كند. عادت اقتضا مى‏كند كه اين دار و دسته سركرده و بزرگى داشته باشند كه منبع و سرچشمه سرهم بندى كردن اين تهمت بوده يا لا اقل بدان جهت و قانونمندى داده باشد. و به نظر مى‏رسد كه كهنسالان كه روزگار زندگيشان سپرى شده، و احساس مى‏كنند كه آفتاب عمرشان بر لب بام است و نزديك به غروب و افول است، هم آنانند كه اين تهمت را شايع و پخش كرده‏اند، زيرا آنها پيش از ديگران منفى باف و حسود بوده‏اند، و شايد مراد از كهنسالترين در اينجا همان پير گروه منافقان در روزگار رسول اكرم (ص) بوده باشد.

تا اينجا مطلب مقصود بر «خود آن تهمت» بود، امّا گفتار آينده متوجّه جنبه‏اى ديگر از اين قضيّه مى‏شود، آنجا كه خداوند مسئوليتى را كه در برابر نظير چنين امرى بر دوش اجتماع مى‏افتد معيّن مى‏كند و مى‏گويد:

[12] «لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْراً وَ قالُوا هذا إِفْكٌ مُبِينٌ- چرا هنگامى كه آن بهتان را شنيدند، مردان و زنان مؤمن به خود گمان نيك نبردند و نگفتند كه اين تهمتى آشكار است؟» بر اجتماع با ايمان لازم است كه پيش از هر موضعگيرى ماجراهايى را كه پشت صحنه بهتان و جعل آن دروغ بزرگ مى‏گذشته دريابد و بشناسد، زيرا اين موضوع منحصر تنها به شخص پيامبر نبوده بلكه شامل آنان نيز مى‏شده و سلامت اجتماع آنان را تهديد مى‏كرده، دارو دسته ياد شده نمى‏خواسته‏اند تنها از كرامت