تفسیر هدایت جلد 8

مستمرّى كه در آن مشاهده مى‏كنيم جلوه‏گر مى‏شود. هستى ثابت نيست بلكه همواره در حركت و تبديل است، شب از پس روز مى‏آيد، و روز را شب فرا مى‏گيرد، و ابرها مى‏آيند و مى‏روند، و بارانها بين حالت بارندگى و انقطاع رفت و آمدى دارند.

اين حركت به خودى خود دليل بر وجود كسى است كه آن را به جنبش در آورده، و نظام آن دليل حكمت و قدرت فراگير و گسترده اوست، كيست كه ابرها را بدين سوى و آن سوى مى‏راند؟ و چرا ابرها در ارتفاعاتى ثابت متراكم مى‏شوند و به ژرفاى فضا نمى‏روند؟ و چرا به همان اقيانوسهايى كه از آنها برخاسته‏اند باز نمى‏گردند و به جاى آن كه بر زمين خشك ببارند و آن را سيراب كنند بر آن اقيانوسها فرو نمى‏بارند؟ و چرا در پياپى آمدن شب و روز پريشانى و بى‏نظمى حاصل نمى‏شود؟ و چرا ... و چرا ...؟ الخ.

براستى اين ظواهر طبيعت (و بسيارى چيزهاى ديگر) دليل حكمت رساى آفريدگار ابداع كننده سبحان است، و شايد گفته ذات متعال او: «يُقَلِّبُ اللَّهُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ- خدا شب و روز را مى‏گرداند» اشاره‏اى به ضرورت نگريستن به دگرگونيهاى زندگى و تحوّلات آن باشد، پس لحظه دميدن آفتاب، لحظه غروب، لحظه‏هاى فرارسيدن بهار و خزان، لحظه‏هاى باران ... و امثال آنها انسان را به راز زندگى هدايت مى‏كند.

و همچنين تحوّلات اجتماعى و سياسى بزرگ، همچون پديد آمدن جنگها و سقوط دولتها و ايجاد دولتهايى ديگر سنّتهاى خدا را در اجتماع منعكس مى‏سازد و نشان مى‏دهد، زيرا قوانين و ساختارهاى زندگى در همين لحظات كشف مى‏شود، آيا ناظران سياسى از راهى ديگر جز از خلال پديده‏ها و تحوّلات مهم قوانينى را كه بر جهان سياست حكمفرماست در مى‏يابند؟

باران مى‏بارد، و زمين خشك را سيراب مى‏كند و آن زمين سبز و خرّم مى‏شود، و طبيعت بر سفره گسترده آن غنا مى‏پذيرد و جانوران و پرندگان به فعاليّت در مى‏آيند. براستى كه اين دگرگونيها معانى تازه‏اى را بر دلهاى پاكيزه مى‏افكند و از اين رو به تسبيح و تكبير پروردگار خود مى‏پردازند.