تفسیر هدایت جلد 8

(هاء) در كلمه (ينصره) به دو معنى باز مى‏گردد: يا به پيامبر ما محمد (ص) يا به «من كسى» جمله (مَنْ كانَ يَظُنُّ أَنْ لَنْ يَنْصُرَهُ اللَّهُ- كسى كه مى‏پندارد خدا ياريش نخواهد كرد).

در حالت اوّل معنى چنين مى‏شود: همانا آن كسى كه بر محمد (ص) و آنچه به رسالت خدا آورده است كينه مى‏ورزد و در پيامبرى، او شك مى‏كند، و اعتقاد ندارد كه خدا يارى دهنده به او در دنيا و آخرت است، هر چه مى‏تواند بكوشد و براى مقصود خود هر حيله‏اى را بيازمايد حتى اگر اين كار مستلزم آن باشد كه ريسمانى از بالا بياويزد و خود را با آن به دار زند، سپس بنگرد كه آيا مى‏تواند با جلوگيرى از پيامبر خدا يا جلوگيرى از رسالت او در برابر اراده خدا بستيزد و بدين گونه كينه و گمان بد خود را شفا بخشد؟

امّا در حالت دوم معنى آيه اين است كه خداى سبحان به انسان يارى مى‏كند و او را نگه مى‏دارد و در دنيا و آخرت بدو كمك مى‏كند. هر كس جز اين مى‏پندارد، و هر چه مى‏خواهد مى‏كند حتّى اگر خواسته باشد خود را خفه كند (با كشاندن ريسمانى به آسمان و سپس بريدن آن)، بيگمان نمى‏تواند كه در برابر قدرت خدا بستيزد، و اقدام و كينه او را بر خدا دسترسى نيست.

شايد اين آيه متضمّن ستيزه ناتوانمندانه بشر باشد، زيرا وقتى بعضى در قدرت خدا شك كنند بايستى از قلمرو حكمروايى و ملكوت خدا و از سنّتها و قوانين ثابت او كه هر چيزى بدان تسليم است و آنان از تسليم بدان اكراه دارند نيز بيرون روند، و آن گاه- پس از آن كه تمام امكانات و دانشهاى خود را بدين منظور بكار گرفتند- بنگرند كه آيا توانسته‏اند از حكمروايى خدا بيرون روند، يا از قوانين مادّى و معنوى زندگى رسته‏اند، بدين گونه است كه خشم برخاسته از نادانى آنها نسبت به اراده خدا و سنّتهاى او كه براى مصلحت آنها وضع شده فرو مى‏نشيند، سنّتهايى كه بر آنان واجب است به موجب آنها عمل كنند و خدا را بر آن سنّتها شكر گزارند زيرا مهمترين مظاهر رحمت خدا نسبت به بندگان اويند. پس معنى آيه چنين مى‏شود: با ريسمانى خود را به آسمان بركشند، آيا بر اين كار توانايند؟ خدا