تفسیر هدایت جلد 8

مراعات كن) بگوييد: (انظرنا به حال ما بنگر)». بر پايه تفسيرى كه گذشت، معنى نظر- در اينجا- انتظار براى وقت امكان است.

پيداست كه اين از بزرگترين پايه‏هاى پرورشى در اسلام است، و شك نيست كه اين امر مربوط به تكاليف واجب دينى چون نماز و روزه نمى‏شود، بلكه مخصوص درجات معارف الهى يا مراتب والاى طاعتهاست.

در اين امور انسان از خلال قرآن، هنگامى كه آن را بر خويشتن اندك اندك مى‏خواند ثابت قدم مى‏شود، همان طور كه خدا نيز كتابش را بر پيامبر خود اندك اندك برخواند تا دل او آرام و استوار شود.

2- اين خصوصيت بيانى است از عظمت قرآن و اين كه از جانب خدا آمده است، و با وجود آن كه در طول بيست و سه سال و در شرايط گوناگون نازل شده، آنچه آيه اوّل ما را بدان هدايت مى‏كند و خاستگاهى كه دارد همان هدايت و خاستگاهى است كه در تمام آيات ديگر نيز ملاحظه مى‏شود، زيرا خداوندى كه آن را فرستاده تمامش را به شيوه‏اى يكسان ساخته است و اختلاف و تناقضى در آن نيست.

با آن كه مراحل دعوت در زندگى پيامبر (ص) متفاوت بوده و از مكّه به مدينه منتقل شده است كه شرايط و اوضاع و احوال اجتماعى و مسائل در آن شهر تفاوت داشته هيچ اثرى و لو ساده به روح و روش قرآن نگذاشته است.

بعضى از خاورشناسان كه بدين وحى ايمان ندارند خواسته‏اند اين آيات را با اوضاع اجتماعى كه با آن زمان بر امّت ناظر بوده مربوط سازند، از اين رو آيات را بر حسب زمان نزول خود ترتيب داده‏اند، به طورى كه سوره علق را مقدّم بر سوره الحمد نهاده‏اند، و چون به شكلى نيكو مرتّب نشده دريافته‏اند كه قرآن از جانب خداست. زيرا برخى آيات از بعضى سوره‏ها در مكه فرود آمده و برخى ديگر در مدينه منوّره و در حالى كه فاصله زمانى نه چندان اندكى در ميان بوده و در لابلاى آنها آياتى از سوره‏هايى ديگر نازل شده است، تمام آنها را در غايت هم‏آهنگى و وحدت موضوعى مى‏يابيم تا آنجا كه اگر يك كلمه اضافى به سياق آيات بيفزاييم