تفسیر هدایت جلد 8

«به روشى كه بر آن سرشته شده راه مى‏رود، تكلّف نمى‏كند و ناز نمى‏فروشد» «32».

پس بندگان رحمان (مهربان) حتى به زمينى كه بر آن گام مى‏نهند مهر مى‏ورزند و آن را دوست مى‏دارند، و چنان كه معرّى گويد:

آهسته گام نه، از آن كه نپندارم سفره چرمين زمين جز از اين پيكرها بوده باشد.

و به سبب رفتار نرمى كه با زمين مى‏كنند و گامهاى آهسته و سبكى كه بر مى‏دارند حتّى مورچه را لگدمال نمى‏كنند و حتّى گياه كوچكى را نمى‏كشند، و جانوران را نمى‏رمانند، بلكه آگاهانه به جاى پايشان گام مى‏نهند و راه مى‏روند.

اين نسبت به زمين، امّا نسبت به اجتماع رابطه ايشان رابطه مدارا با ديگران است، و در پشت اين همه آن است كه ايشان در روابط خود با طبيعت و اجتماع با سنّتها و قوانين ثابت الهى سازگارى دارند، و به وجود راهها و روشهايى قانع شده‏اند كه شايسته است موافق و مطابق آن عمل كنند و در چارچوب آن حركت كنند تا از امكانيّات بسيار عظيمى كه از طرف خدا در طبيعت به وديعه نهاده شده بهره گيرند، و اين امر نيز در موضعگيريهاى اجتماعى و سياسى آنها منعكس مى‏شود، زيرا از سرشت پاكيزه آنها سرچشمه گرفته كه تكلّف و نازفروشى را رد مى‏كند و از اين رو رفتارى است معتدل. نه تظاهرى در آن است و نه داد و فريادى.

در حديث پشت در پشت از امام باقر عليه السّلام آمده است:

«امامان عليهم السّلام از بيم دشمنشان بر زمين آهسته راه مى‏روند» «33».

و اين خلاف كارى است كه ديگران مى‏كنند و آيه كريم «و عباد الرّحمن» شاملشان نمى‏شود و مى‏بينيم كه رابطه آنها با طبيعت و اجتماع رابطه‏اى‏

32- بحار الانوار، ج 75، ص 26.

33- همان مأخذ. (مراد از دشمن ظاهرا تكبّر است كه از بيم آن كه دچار آن شوند آهسته و آرام راه مى‏روند- م.).