تفسیر هدایت جلد 8

«فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ- پس از بتهاى پليد اجتناب ورزيد ...»

اين بخش از آيه ابعاد معنوى تقوا را بيان مى‏كند، و انسان را از لزوم اجتناب از خوردن گوشتهاى حرام شده به اجتناب و دورى گزيدن از پستيهاى اخلاقى كه به بزرگوارى و كرامت آدمى، و بلكه به اجتماع زيان مى‏رساند و تمام بديهايش را متوجّه شخص او مى‏سازد، مى‏كشاند.

مى‏پرسيم پليدى (الرّجس) چيست؟

مفسّران بر سر اين كلمه درنگ بسيار كرده‏اند كه «رجس» چيست. برخى از ايشان گفته‏اند: «همان قمار و نرد و شطرنج است، و برخى از ايشان گويند:

بتهايى است كه به جاى خدا، آنها را مى‏پرستند. از آنجا كه حج در روزگار جاهلى به پرستش بتها آلوده بود، خداى سبحان فرمان داده است كه حج را از پرستش بتها بزدايند. ديگرى از مفسّران گفته است: «رجس» و پليدى همان مجرّد پذيرفتن وجود بت در خانه خداست. و ديگرى از ايشان گويد: در واقع آن قربانيهايى كه براى غير خدا سر بريده مى‏شوند با توجه به اين كه خداى تبارك و تعالى پيشتر گفته است:

«وَ أُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعامُ إِلَّا ما يُتْلى‏ عَلَيْكُمْ ... و چارپايان بر شما حلالند مگر آنهايى كه برايتان خوانده شده» و در جايهايى چند از قرآن خدا تأكيد مى‏كند كه آنچه براى غير خدا ذبح شود حرام است و به راستى همان پليدى است.

همه اينها درست و پسنديده، ولى به نظر مى‏رسد در اينجا فكرى ژرفتر وجود دارد و آن اين است كه انسان يا خداى يگانه بى‏شريك را مى‏پرستد و خود را به ارزشهايى كه خداى سبحان بدانها امر كرده ملتزم و متعهّد مى‏سازد، يا آن كه به چيزى، هر چه باشد، سر مى‏سپارد و تسليم مى‏شود. به عبارتى ديگر: مردم دو دسته‏اند يا انسان ارزشى كه ارزشها را مقدّس مى‏شمارد و به غيب ايمان دارد، يا انسانى شي‏ء كه جز به مشهودات ايمان ندارد، و چيزهاى پست، انحراف، ستم و امثال آنها را مقدّس مى‏شمارد. تمام اينها ناشى از شيئيت و چيزستايى (فيتيشيسم) انسان و مقدّس ناشمردن ارزشها از جانب اوست، و گاه ملاحظه مى‏شود كه در نظر او حتى ارزشها نيز تبديل به چيزها و اشياء شده‏اند. مثلا مى‏بينى كسى كه به سفر