محی الدین در آینه فصوص جلد 1

خداوند، خودش را تنزيه مي‌كند:

ـ فالكلّ اَلسنة الحقّ، ناطقة بالثّناء علي الحقّ، و لذلك قال «الحمد لله ربّ العالمين» اي اليه ترجع عواقب الثّناء، فهو المثني والمثني عليه: پس همه چيز عالم زبان‏هاي خدا هستند كه به ثناگوئي او مشغول هستند و به همين خاطر فرمود: «الحمدلله ربّ العالمين» يعني برگشت همه ثناها به خدا است.

پس خدا هم ثناگو است و هم ثناگوئي شده.

تامل

1- مقصودش كنايه واستعاره نيست بل جدّاً همه چيز را عين زبان خدا مي‌داند.

چنان كه همه چيز را عين خدا مي‌داند در فاز متناقض كثرت در عين وحدت.

2- آيه در تسبيح مي‌گويد «تسبيحهم» كه تنزيه است.

محي‌الدين به لفظ «ثنا» چسبيده است كه واژه ثنا مي‌تواند شامل تشبيه هم باشد.

و اين به اصطلاح خام كردن مخاطب است و حاكي از عدم صداقت گوينده و نويسنده است.

3- شرح فارسي در مقدمات اين فص، براي زمينه‌سازي براي ادعاي نادرست محي‌الدين در جمع ميان «تنزيه و تشبيه»، مبحثي تحت عنوان «تشبيه و تنزيه» باز كرده و از «اسرار الصلوة» قاضي سعيد، حديث آورده است كه:

از اهل بيت‏ (عليهم السلام) روايت است كه در شب معراج در مقامي جبرئيل پيغمبر را دستور توقف داد.

رسول الله (صلّى الله عليه وآله وسلّم) جهت را پرسيد.

جبرئيل گفت زيرا «انّ ربّك يصلّي‌» ـ پرودگارت در نماز است ـ فرمود: «كيف يصلّي‌» ـ چگونه در نماز است؟ ـ جبرئيل گفت: مي‌گويد: «سبّوح قدّوس رب الملائكة و الرّوح».

سبّوح توحيد ذات است و قدوس توحيد صفات.

و «ربّ الملائكة والروّح» توحيد افعال است كه خلاصه اوست و صفات و افعال او «وليس في الدّار غيره ديّار».