خطوط كلى مستفاد از روايات - ولایت فقیهان و عدالت نسخه متنی

خطوط كلى مستفاد از روايات

يكم

بررسى اجمالى احاديث منقول و نيز تبيين وظائف فقهاء در متون فقهى راجع به مسائل عمومى و مهم امت اسلامى خواه در ولايت بر افتاء و خواه در ولايت بر قضاء و خواه در ولايت بر صدور احكام غره و سلخ شهور، خواه در دريافت وجوه شرعى كه متعلق به خود مكتب و مقام امامت است(از قبيل انفال و اخماس و ميراث بى وارث)، خواه از قبيل اموال عمومى(مانند اراضى مفتوح عنوة) و نيز در موارد جزئى و شخصى(مانند شئون غائب و قاصر) نشان مى دهد كه هم مضمون آن نصوص، از اهل بيت عصمت و طهارت(عليهم السلام) صادر شده است و هم عصاره اين احكام و فتاوى، از دوده طه و يس(عليهم السلام) استفاده شده است و اگر چه امكان مناقشه در سند برخى از احاديث يا سداد و صحت بعضى از فتاوى وجود دارد، ليكن مدار اصلى ولايت فقيه در اداره امور مسلمين بر منهاج شريعت و بر مدار ديانت، اصلى ترين هدفى است كه روايات ماثور و فتاواى مزبور، رسالت ابلاغ آن را بر عهده دارند. از اين رهگذر، صاحب جواهر(رحمه الله) آن بيان درخشان فقهى را فرموده است (118) و شيخ انصارى(رحمه الله) در كتاب قضاءوشهادات، تلويحا آن را امضا نموده است (119) .

دوم

حديث: «ان العلماء ورثة الانبياء» (120) به نقل كلينى(ره) از قداح، از امام صادق(عليه السلام)، صحيح است و نقل هاى متعدد ديگرى از همين روايت، مؤيد صدور آن است. آنچه از صدر و ساقه اين حديث صحيح استفاده مى شود عبارت است از:

1- علماء، وارثان انبياء هستند.

2- انبياء، دينار و درهم به ارث نگذاشتند.

3- انبياء، علوم الهى را به ارث گذاشتند.

4- علوم الهى انبيا(عليهم السلام)، به صورت احاديث، به علماء دينى توريث شده است.

5- هر كس از طريق احاديث انبياء(عليهم السلام) از آن علوم بهره مند شد، حظ فراوانى برده است; زيرا درهم و دينار، متاع دنيا و قليل است و علوم انبيا كه توسط احاديث آنان توريث شده است، متاع معنوى و اخروى است كه براى تامين سعادت دنيا و آخرت مؤثر است; زيرا كالاهاى معنوى، جامع كمال هاى دنيا و آخرت و سرمايه سودآور هر دو عالم مى باشند.

6- منظور از علماء، خصوص ائمه(عليهم السلام) نيست، بلكه همه عالمان دينى مخصوصا غير معصومين(عليهم السلام) را به طريق روشن شامل مى شود; چرا كه طبق نقل كلينى(قدس سره)، حديث مزبور، به منظور ترغيب طالبان علم و تشويق راهيان كوى فراگيرى دانش صادر شده و در آن حديث، چنين آمده است: «من سلك طريقا يطلب فيه علما سلك الله به طريقا الى الجنة... وانه يستغفر لطالب العلم من في السماء ومن في الارض » (121) از اين گونه تعبيرها معلوم مى شودكه حديث مزبور،به مقصود تحريص طالبان علوم دينى صادر شده است.

7- چون انبياء(عليهم السلام) علوم فراوانى در اصول و فروع به ارث گذاشتند، هر كس حديثى را فراگيرد كه مضمون آن، شعبه اى از شعب علوم انبياء(عليهم السلام) باشد، در همان شعبه، وارث پيامبران است و اثرى كه از آن شعبه ويژه و رشته خاص برمى آيد، از آن عالم دينى متوقع است و بر اثر تناسب حكم و موضوع، شؤون متعددى براى علوم متنوع مطرح است كه ضمنا به آن اشاره مى شود.

8- حديث مزبور كه بيانگر شؤون نبوت عام و عالمان دينى هر عصر و مصر و نسل است، هرگز اختصاصى به عالمان امت اسلامى ندارد و درصدد بيان حكم عام همه پيامبران الهى و همه عالمان دينى امت هاى گذشته و حال است; البته عالمان دينى هر عصر، گذشته از ارث پيامبر آن عصر، به نوبه خود، از ميراث انبياء پيشين نيز بهره مى برند; همان گونه كه امامان معصوم(عليهم السلام)، وارث همه انبياء گذشته اند و نيز هر امام لاحق، از امام يا امامان سابق(عليهم السلام) ارث مى برد، عالمان دينى نيز وارث پيامبر عصر خود و همه انبياء گذشته اند; البته بايد توجه داشت كه ميراث، به حسب پيوند معنوى وارث با مورث توزيع مى شود كه مهم ترين ارث انبياء(عليهم السلام) را امام معصوم(عليه السلام) مى برد، ولى عالم دينى، به مقدار پيوند ويژه معنوى همراه با علم صائب و عمل صالح خويش با آنان، ارث مى برد; هر چند اندك باشد.