استمرار اجتهاد، فقيه را در استنباط احكام مربوط به موضوع هاى تازه و بى سابقه از دو منبع نقل و عقل يارى مى نمايد. موضوع هاى جديد، همواره با تحولات جديد اجتماعى چهره مى نمايند و فقيه به تناسب شرايط اجتماعى تازه، ضرورت تحقيق درباره احكام مستورى كه تا كنون از معرفت آنها بى بهره بوده را احساس مى كند و استنباط احكام موضوع هاى تازه و بى سابقه را، بر اساس اصول و قواعد شرعى و بدون اعمال سليقه و پندار شخصى خود آغاز مى نمايد. شكى نيست كه شناخت دقيق اين موضوع ها، شرط اساسى براى استنباط حكم مربوط به آنهاست; زيرا علاوه بر آنكه هر حكم، مترتب بر موضوع مختص به خود است، شناخت دقيق موضوع هاى جديد اجتماعى كه متاثر از مسائل و حوادث جهانى است، فقيه را با زمان خود و مقتضيات آن آشنا مى سازد و او را در يافتن برخى از مناسبات عقلى احكام و موضوع ها و شناخت برخى از قرائن لبيه عقليه مربوط به استظهار احكام، يارى مى نمايد. مهم آن است كه با آگاهى از زمان و حوادث مربوط به آن، راه استنباط احكام الهى از منابع شرعى، همواره باز است و به همين دليل است كه امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «العالم بزمانه لا تهجم عليه اللوابس » (9) ; انسان آگاه به زمان خود، مورد هجوم خطاها و اشتباهات قرار نمى گيرد. به بركت آگاهى از زمان و نيازهاى آن، فقه اسلام، همواره در بسط و گسترش بوده است كه توسعه دوره يك جلدى فقه شيخ مفيد(ره) به دوره چهل وسه جلدى جواهرالكلام، نمونه اى از آن است. اجتهاد مستمر، امرى است كه استعداد توسعه اين احكام را تا ده ها و بلكه صدها برابر فراهم مى آورد. استنباط احكام مربوط به موضوع هاى جديد مانند عقد بيمه، عقيم سازى، تلقيح، تشريح و... كه تا كنون از سوى فقيهان بيان شده و نيز ارائه احكام فرعى آنها از اصول اوليه شرعى بدون آنكه نوبت به استمداد از عناوين ثانوى مانند لزوم عسر و حرج پيش آيد شاهد گوياى قدرت پاسخگويى شريعت به نيازهاى جديد زمان غيبت ولى عصر(عج) است; چنانكه استنباط برخى از قواعد اسلامى پيرامون روابط بين الملل در بخش هاى سياسى، نظامى، و فرهنگى و اقتصادى، گواه صادق آن است. البته بدون شك، تشخيص قواعد فقهى بر اساس كتاب و سنت و خصوصا تمييز و جداسازى آنها از احكام ولايى و حكومتى كه توسط پيامبر و ائمه معصومين(سلام الله عليهم اجمعين) در طول حيات سياسى، اقتصادى، فرهنگى، و اجتماعى آنان صادر شده، كارى بس ظريف و عظيم است و نيازمند استعداد شگرف و اشراف بر ابواب مختلف فقه و كاوش دقيق و تفكر عميق پيرامون الفاظ و عبارات و قرائن حاليه و مقاليه متون نقلى و تعمق فراون در منبع عقل مى باشد.
لطفا منتظر باشید ...
