1. در روز واقعه تاريخي غدير، حسّان بن ثابت شاعر رسول خدا با كسب اجازه از پيامبر برخاست و مضمون كلام پيامبر را در قالب شعر ريخت و اين مرد فصيح و بليغ و آشنا به رموز زبان عرب به جاي لفظ (مولى) كلمه امام و هادي را به كار برد و گفت:.فَقالَ لَهُ قُم يا عَلىُّ فَاِنَّني رَضيتُكَ مِن بَعدي اِماماً وَ هادِياً. چنان كه روشن است وي ازلفظ (مولى) كه در كلام پيامبر بود، جز مقام امامت، پيشوايى، هدايت و رهبرىِ امت، چيز ديگري تلقي نكرده است.نه تنها حسّان ازلفظ (مولى) اين معنا را برداشت كرده است، بلكه پس از وي شعراي بزرگ اسلامي كه بيشتر آنان ازادبا و شعراي درجه يك جامعه عربي بودند و برخي نيزاستادان زبان عرب به شمار مي رفتند، همگي از اين لفظ همان معنا را فهميده بودند كه حسّان فهميده بود و جز موضوع امامت و پيشوايي امت، چيز ديگري به فكر آنان نرسيده بوده است.2. امير مؤمنان در اشعار خود كه براي معاويه نوشته، درباره حديث غديرچنين مي گويد:.وَ اَوجَبَ لي ولايَتَهُ عَلَيكُم رسول اذ يوم غدير خم... پيامبر خدا ولايتش را براي من بر شما در روز غدير واجب ساخت.چه شخصي بالاتر از امام، حديث را براي ما تفسير كند و بفرمايد كه پيامبر خدا روز غدير خم، ولايت مرا بر شما واجب ساخت، آيا اين تفسير نمي رساند كه به انديشه همه حاضرانِ واقعه غدير، جز امامت و رهبري اجتماعى، مطلب ديگري خطور نكرد.3. قرايني در خود حديث و در خطبه آن وجود دارد كه همگي گواهي مي دهند مقصود از (مولى) اثبات امامت و اولويت بر جان و مال است. اينك ما اين قراين و شواهد را در اين جا منعكس مي كنيم:.گواه نخست) پيامبر پيش از ورود به متن حديث فرمود: (اَلَستُ اَولي بِكُم مِن اَنفُسِكُم).در اين جمله، پيامبرلفظ (اولي به نفس) به كار برده و ازهمه مردم اولويت خود را نسبت به جان آنان اقرار گرفته است سپس بلافاصله فرمود (مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلىّ مَولاهُ).هدف از تقارن اين دو جمله چيست، آيا جز اين است كه مي خواهد همان مقامي را كه خود پيامبر به نص قرآن دارد، براي على(ع)نيزثابت كند در نتيجه معناي حديث اين مي شود: (هر كس من نسبت به او اولي هستم، علي نيزنسبت به او اولي است) و هرگاه مقصود، دوستي و نصرت فردي ازمسلمانان است، چگونه با ايجاب مودت و دوستي علي و نصرت او دين خدا تكميل گرديد و نعمت او به پايان رسيد روشن تر ازهمه اين كه مي گويد: خداوند به رسالت من و ولايت على(ع)راضي گرديد.اگر مقصود پيامبرجز اين بود، ديگر دليلي نداشت براي اولويت خود ازمردم اقرار بگيرد.گواه دوم) پيامبر در آغاز سخن، ازمردم به سه اصل مهم اسلامي اقرار گرفت و فرمود:.اَلَستُم تَشهَدُونَ اَن لا الهَ اِى اذ، وَ اَنَّ مُحَمَّداً عَبدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ اَنَّ الجَنَّةَ حَقّ وَ النارَ حَقّ.هدف از اين اقرارگيري چيست، آيا جزاين است كه مي خواهد ذهن مردم را آماده كند تا مقام و موقعيتي را كه بعداً براي علي ثابت خواهد كرد بسان اصول پيشين تلقي نمايند و بدانند كه اقرار به ولايت و خلافت وى، در رديف اصول سه گانه اي است كه همگي به آن اقرار و اعتراف دارند اگر مقصود از (مولى) دوست و ناصر باشد، در اين صورت رابطه جمله ها به هم مي خورد و كلام، بلاغت و استواري خود را از دست مي دهد، زيرا اولاً، على(ع)منهاي مقام ولايت، يك فرد مسلمان برجسته بود كه در جامعه آن روز پرورش يافته بود و لزوم دوستي با افراد با ايمان تا چه رسد نسبت به مؤمني مانند علي امر مخفي و پنهاني نبود كه پيامبر، آن را در اجتماع بزرگ اعلام بفرمايد.ثانياً، اين مسأله اين قدر هم اهميت نداشت كه در رديف اصول سه گانه قرار بگيرد.گواه سوم) پيامبر در آغازخطابه خود، از مرگ و رحلت خويش سخن مي گويد و مي فرمايد:.(إني اوشك ان ادعي فاجبت)(10).اين جمله حاكي از آن است كه پيامبر مي خواهد براي پس از مرگ خود چاره اي بينديشد وخلئي را كه از رحلت آن حضرت پديد مي آيد پركند. آن چه مي تواند چنين خلئي را پر كند، تعيين امام و رهبري است كه زمام امور را پس از رحلت پيامبر به دست بگيرد، نه مودت و دوستي يك فرد و يا نصرت و كمك به او.گواه چهارم) پيامبر پس از جمله (مَن كُنتُ مَولاهُ ...) چنين فرمود:.(اذ اَكبَرُ عَلي اِكمالِ الدّينِ و اِتمامِ النِعمَةِ وَ رضي الرَبِ ّ بِرِسالَتي وَ الوِلايَةِ لِعَلىٍ ّ مِن بَعدى)(11).هرگاه مقصود، دوستي و نصرت فردي از مسلمانان است، چگونه با ايجاب مودت و دوستي علي و نصرت او دين خدا تكميل گرديد و نعمت او به پايان رسيد روشن تر از همه اين كه مي گويد: خداوند به رسالت من و ولايت على(ع)راضي گرديد.گواه پنجم) چه گواهي روشن تر از اين كه عمر وابوبكر و گروه بي شماري از ياران رسول خدا پس از فرود آمدن وي از منبر خطابه، همگي به علي تبريك گفته و موضوع تهنيت تا وقت نماز مغرب ادامه داشت و عمرو ابوبكر از نخستين افرادي بودند كه به امام اين چنين تهنيت گفتند: هنيئاً لَكَ يا عَلىُّ بنُ اَبيطالبٍ اَصبَحْتَ واَمسَيتَ مَولاىَ وَ مَولي كُلّ مَؤمِنٍ وَ مُؤمِنَة.(12).على(ع)در آن روز چه مقامي به دست آورد كه شايسته چنين تبريكي گرديد، آيا جز مقام زعامت و رهبري امت، كسي شايسته چنين تهنيت هست.گواه ششم) هرگاه مقصود، همان ماتب دوستي علي بود، ديگر لازم نبود كه اين مسأله در چنين هواي گرم مطرح گردد و براي اعلام اين دوستي يك كاروان صدهزار نفري را از رفتن باز دارد و مردم را روي ريگ ها و سنگ هاي داغ و تفتيده بيابان (جحفه) بنشاند و خطابه اي مفصل بخواند.
درس 99: امامان دوازده گانه در احاديث اسلامي
پيامبر گرامي اسلام خاندان خود را همانند سفينه نوح معرفي كرد و در حديث ديگري آنان را يكي از دو (ثقل) خواند كه بايد تا روز رستاخيز به آنها تمسك جست.در احاديث ديگر، اهل بيت و عترت خود را به دوازده خليفه و جانشين تفسير كرده و از وسعت مفهوم اين دو لفظ (اهل بيت و عترت) كاسته است و از اين طريق روشن ساخته است كه مقصود وي از آن دو لفظ، مطلق خاندان وي نيست بلكه گروه انگشت شماري هستند كه جانشين او مي باشند و عزت دين به پيروي از آنان بستگي دارد.در اين كه پيامبر گرامى، خلفاي خود را دوازده نفر معرفي و معين كرده است، در ميان محدثان اسلامي اختلافي نيست؛ زيرا روايات آن به اندازه اي است كه نمي توان در صحت آنهاشك و ترديد كرد.مهم اين است كه اين دوازده نفر را به خوبي بشناسيم و در امور ديني و اجتماعي از آنان پيروي كنيم.اختلاف ما و محدثان اهل سنت، در تعيين مصاديق اين دوازده نفر است كه عزت دين به آنها بستگي دارد، زيرا آنان مي خواهند اين لفظ را بر جنايت كاران بني اميه و بني عباس تطبيق دهند. اين تطبيق علاوه بر اين كه با متن روايات سازگار نيست با تاريخ نيزمطابقت ندارد،زيرا اولاً، پيامبراين خلفاي دوازده گانه را مايه عزت دين و سربلندي مسلمانان معرفي مي كند و هيچ گاه يزيدها، مروان ها، عبدالملك ها و سفاح هاكه دستشان تا مرفق در خون مسلمانان فرورفته بود مايه عزت و سربلندي مسلمانان نبودند، بلكه مايه ننگ تاريخ اسلام و بشريت به شمارمي رفتند و ثانياً، تعداد اين جنايت كاران ازدوازده نفرمتجاوزاست و به هيچ گونه اي نمي توان احاديث خلفاي دوازده گانه را بر آنان تطبيق كرد.در اين جا ما به نقل دو حديث اكتفا مي كنيم:.الف) حديث جابر كه با هفت عبارت نقل شده؛.ب) حديث ابن مسعود.1. عَن جابربن سَمَرَة، قالَ: سَمِعتُ رَسُولَ اذ، يَقُولُ: يَكُونُ اثنا عَشَر اَميراً. فَقالَ: كَلِمَةً لَم اَسمَعها. فَقالَ اَبى: اِنَّهُ قال: كُلُّهُم مِن قُرَيش؛(13).جابر مي گويد: با پدرم، بر پيامبر وارد شديم شنيدم مي گويد: اين امر به پايان نمي رسد تا دوازده خليفه در ميان آنان به سر ببرد. سپس سخني ديگر گفت كه من نشنيدم. به پدرم گفتم: چه گفت گفت: فرمود: همگي از قريشند.2. عَن جابربن سَمَرَة،دَخَلت مَعَ اَبي عَلَي النَّبى، فَسَمِعتُهُ يَقُولُ: اِنَّ هذا الاَمرَ لايَنقَضى، حَتّي يَمضَي فيهم اثنا عَشَر خَليفةً، ثُمَّ تَكَلَّمَ بِكَلامٍ خَفِىَ عَلَىّ. فَقُلتُ لأِ بى: ما قالَ قالَ:قالَ: كُلُّهم مِن قُرَيش؛(14).جابر مي گويد: با پدرم، بر پيامبر وارد شدم شنيدم مي گويد: اين امربه پايان نمي رسد تا دوازده خليفه در ميان آنان به سر ببرد، سپس سخني ديگر گفت كه من نشنيدم، به پدرم گفتم: چه گفت گفت: فرمود: همگي ازقريشند.3. عَن جابربن سَمَرة، يَقُولُ:سمعتُ رَسَولَ اذ يَقُولُ: لايَزالُ الاسلامُ عَزيزاً الي اثنا عَشَر خَليفَةً، ثمَّ قالَ: كَلِمَةً لَم اَسمَعها. فَقُلتُ لأِبى: ما قالَ فَقالَ: كُلُّهُمُ مِن قُرَيش؛(15).از پيامبر شنيدم كه فرمود: اسلام به دوازده خليفه عزيزخواهد بود. سپس سخني فرمود كه من نشنيدم. از پدرم پرسيدم: چه گفت گفت: فرمود: همگي ازقريش هستند.4. عَن جابر، اِنطَلَقتُ اِلي رَسُولِ اذ وَ مَعي اَبي يَقُولُ: لايَزالُ هذا الدينُ مَنيعاً اِلي اَثنا عَشَر خَليفَةً؛(16).اين دين به دوازده خليفه، گرامي و بلند خواهد بود.5. عَن جابربنَ سَمَرَةٍ، سَمِعتُ رَسُولَ اذ يَومَ جُمُعَةٍ عَشيَّةَ رَجمِ الاَسلَمىٍ يَقُولُ: لايَزالُ الدينُ قائِماً حَتىَّ تَقُومَ الساعَةُ، اَو يَكُونَ عَلَيكُم اِثنا عَشَر خَليفَةً كُلُّهُم مِن قُرَيش؛(17).از پيامبرگرامي روز جمعه، شبِ روزي كه اسلمي سنگسار شد، شنيدم كه فرمود: اين دين تا روز رستاخيز برپاست تا اين كه دوازده نفر بر شما خلافت كنند و همگي از قريش هستند.6. عَن جابربن سَمَرَة، سَمِعتُ رَسُولَ اذ، يَقُولُ: لايَزالُ هذا الدّينُ عَزيزاً اِلي اثناعَشَر خَليفَةً، فَكَبَّرَ الناسُ وَ ضَجُّوا ثُمَّ قالَ كَلِمَةً خَفِيَت. قُلتُ لأبى: يا اَبَه! ما قالَ: قالَ كُلُّهُم مِن قُريش؛(18).از پيامبر شنيدم كه فرمود: اين دين تا دوازده نفر خليفه عزيز خواهد بود، ناگهان مردم تكبير گفتند و ضجّه كردند، سپس پيامبر سخني ديگر گفت. از پدرم پرسيدم: چه گفت گفت: فرمود: همگي از قريش هستند.7. عَن جابربن سَمَرَة، كُنتُ مَعَ عَمّي عندَ النَبىّ يَقُولُ: لايَزالُ اَمرُ اُمَّتي صالِحاًحَتّي يَمضي اثنا عَشَرَخَليفَةً ثُمَّ قالَ كَلِمَةً وَ خَفَضَ بها صَوتَه، فَقُلتُ لِعَمّي وَ كانَ اَمامى: ما قالَ يا عَمُّ قالَ: قالَ: يا بُنَىَّ كُلُّهُم مِن قُرَيش؛(19).با عموي خود پيش پيامبر بودم، پيامبر فرمود: كار اين امت پيوسته به صلاح خواهد بود، تا دوازده خليفه بر آنها بگذرد. سپس صداي خود را آهسته كرد، به عمويم كه جلو من نشسته بود، گفتم: چه فرمود گفت: فرمود: همگي از قريشند.8 . عَن ابن مَسعُود،اِنَّه سُئِلَ كَم يَملُك هذه الاُمَّة مِن خَليفَة فَقالَ سَألنا عَنها رَسُولَ اذ، فَقالَ اِثنا عَشَر كَعِدَّةِ نُقَباءِ بَني اِسرائيل؛(20).از ابن مسعود پرسيده شد كه زمام اين امت را چند نفر به دست مي گيرند گفت: ما از پيامبر سؤال كرديم وي فرمود: دوازده نفر، به تعداد نقيبان بني اسرائيل.احاديث درباره ائمه اثنا عشر، بالأخص اين كه تعداد آنان به تعداد نقباي بني اسرائيل است، بيش از آن است كه در اين جا گرد آوري شود، بلكه جمع آوري اين احاديث در گرو تأليف رساله اي است كه در اين مورد نوشته شود و ما به عنوان نمونه به اين مقدار اكتفا كرديم.اكنون لازم است با دقت هرچه تمام تر اين دوازده نفر خليفه را كه در سخنان حضرت رسول وارد شده اند به خوبي بشناسيم.بر امت اسلامي لازم است كه پس از چهارده قرن جنگ، نزاع، مناقشه و مرافعه، به احاديثي كه در صحاح، سنن و مسانيد وارد شده است، مراجعه كنندو مصاديق آنها را پيدا كنند.از جملاتي كه پيامبر در مورد اين دوازده نفر متذكر شده است، مي توان مصاديق اين دوازده خليفه را به دست آورد:.الف ) اِنَّ هذا الاَمرَ (الاسلام) لايَنقَضي حَتّي يَمضي فيهِم اِثنا عَشَر.
لطفا منتظر باشید ...
