اساس اين پاسخ را مسأله (تجسم اعمال) در سراي ديگر تشكيل مي دهد. تفاوت اين پاسخ با پاسخ پيش اين است كه پاسخ گذشته بر اين اساس استوار بود كه رابطه كيفر با گناه در سراي ديگر، رابطه توليدي بود، يعني كيفر اثر توليدي خود گناه به شمار مي رفت، هم چنان كه در برخي ازكيفرهاي طبيعي در اين جهان چنين است، مثلاً قمار مايه گسترش عداوت و دشمني در اين دنياست.خلاصه در پاسخ پيش،كيفر، نتيجه و معلول خود گناه بود و از آن توليد مي گرديد، ولي در مسأله تجسم اعمال، جريان به گونه ديگر است، در اين پاسخ گناه، توليد كننده كيفر نيست، بلكه كيفر، عين همان عمل دنيوي است كه لباس خود را عوض كرده و با لباس اخروي جلوه مي كند.در اين پاسخ، تمام پاداش ها و كيفرها و تمام نعمت ها و دردها حقيقت اعمال دنيوي و باطن كردارهاي ماست.هر كرداري از ما خواه خوب و خواه بد، يك صورت دنيوي دارد كه در اين جهان با آن صورت تجلي مي كند و يك صورت اخروي دارد كه هم اكنون در دل آن نهفته است و روز رستاخيز با واقعيت اخروي خود جلوه مي كند و باعث لذت و فرح و يا عامل درد و آزار مي گردد.
درس 120: هدف از كيفر چيست
در قرآن مجيد و ديگر كتاب هاي آسماني مي خوانيم كه روز رستاخيز، روز پاداش و كيفر اعمال است. در چنين روزى، نيكوكاران به پاداش اعمال خود مي رسند و مجرمان و جنايت كاران كيفر اعمال خود را مي بينند.در اين جا اين سؤال مطرح مي شود كه هدف از كيفر چيست، و چرا خداوند جهان در چنين روزي مجرمان را به كيفر اعمال خود مي رساند در صورتي كه هدف از تنبيه مجرمان مي تواند يكي از سه امر زير باشد كه هيچ كدام در روز رستاخيز موضوع و موردي ندارد:.1. افراد ستمديده هرگاه به حقوق از دست رفته خود مي انديشند و ظلم و ستم هايي كه بر آنها وارد شده است به خاطر مي آورند، پيوسته بغض گلوي آنان را مي فشارد و به فكر انتقام از فرد متعدّي مي افتند، در اين هنگام، انتقام گيري از قاتل مرهمي بر دل اولياي مقتول مي گذارد؛.2. برخي از كيفرها جنبه تربيتي دارد، گاهي متخلّفي را مدتي زنداني مي كنند تا بر اثر فشار محيط از عمل زشت خود پشيمان گردد و راه درستي و راستي را پيشه خود سازد؛.3. برخي ازكيفرها علاوه بر جنبه تربيتي جنبه عبرتي نيزدارد، مثلاً در قرآن آمده است:.... وَ ليَشهَد عَذابَهُما طائفَة مِنَ المُؤمِنين؛(41).زن و مرد زناكار را صد تازيانه بزنند... و (هنگام اجراي كيفر) گروهي از افراد با ايمان مجازاتشان را مشاهده كنند.اجراي حد الهي در انظار عمومي مايه عبرت ديگران مي گردد.اكنون سؤال مي شود: هدف از كيفر در آخرت چيست، اگر كيفر تسكين قلب و به اصطلاح انتقام است، ساحت خدا بالاتر از آن است كه از فردي انتقام بگيرد، زيرا فردي انتقام مي گيرد كه قلبي مجروح و دلي آزرده داشته باشد و ساحت خداوند از آن منزه است و اگر گاهي به خدا (مُنتَقم) مي گوييم مانند اين است كه به خدا عطوف و مهربان نيز گفته شود. توصيف خدا با اين صفات معناي ديگري دارد كه در بحث صفات خدا ذكر شده است.و اگر هدف تربيت است در جهان ديگر، تربيت مطرح نيست، هم چنان كه در آن جهان عبرت معنا ندارد، بنابراين هدف از كيفر چيست.