درس 30: خداوند حكيم - عقاید اسلامی در پرتوی قرآن حدیث و عقل نسخه متنی

يك انسان بينا و شنوا از آن همه فعاليت هاي چشم و گوش چه نتيجه اي مي برد خواهيد گفت: ديدني ها و شنيدني ها را مي بيند و مي شنود، و از جهان خارج از وجود خود به وسيله اين دو عضو آگاه مي گردد، بنابراين واضح است كه اگر كسي بدون اين دو عضو از تمام ديدني ها و شنيدني ها آگاه باشد و به جاي اين كه تصوير و عكس اشيا نزد او حاضر باشد، تمام ديدني ها و شنيدني ها با واقعيت خارجىِ خود، نزد او حاضر باشند، چنين شخصي را به طور قطع مي توان به صفت (بينا بودن) و (شنوا بودن) توصيف كرد.

حقيقت شنوايي و بينايي در انسان همان آگاهي او از ديدني ها و شنيدني هاست و فعاليت هاي چشم و گوش او همه مقدمه اين آگاهي هستند. اگر انسان هم مي توانست بدون اين مقدمات از ديدني ها و شنيدني ها آگاه گردد، باز به طور قطع مي توانستيم او را سميع و بصير بخوانيم.خداي متعال نيز از همه ديدني ها و شنيدني ها آگاه است؛ زيرا همان طور كه در بحث علم خدا گفته شد، تمام موجودات جهان با چهره هاي گوناگوني كه دارند پيش او حاضرند و در جهان چيزي نيست كه از خداي متعال پنهان باشد و بر اين اساس تمام ديدني ها و شنيدني ها پيش خداي متعال حاضر و خداي جهان از آنها آگاه است و به اين مناسبت او را بصير و سميع مي خوانيم و مي ناميم.

البته واضح است كه صفت بصير و سميع براي خدا دو شعبه از علم وسيع و گسترده اوست، نه اين كه اين دو صفت در برابر علم خدا دو صفت استقلالي باشند.

قرآن مجيد خدا را با اين دو صفت ياد نموده است:.

و اتَّقوا اذ و اعلموا انَّ اذ بما تعملون بصير؛ (2) .

از مخالفت با خدا بپرهيزيد و بدانيد كه خداي جهان به كارهاي شما بيناست (اعمال شما را مي بيند).

ذلك باَنَّ اذ لَم يَكُ مُغَيِّراً نِعمةً اَنعَمَها علي قومٍ حتّي يُغيُِّروا ما باَنفسهم و اَنَّ اذ سميع عليم؛ (3) .

خدا نعمتي را كه به قومي عطا كرده است تغيير نمي دهد (نعمت را از آنان سلب نمي كند) مگر اين كه آنان خود را و اعمال و نيات خود را تغيير دهند (علت سلب نعمت، اعمال و رفتار و نيات خود آنهاست) و به راستي خدا شنوا و بيناست.

امام صادق(ع)مي فرمايد:.

هو سميع بصير؛ سميع بغير جارحةٍ و بصير بغير آلة؛ (4) .

خدا شنوا و بيناست؛ شنواست بدون اين كه گوش داشته باشد و بيناست بدون اين كه چشم داشته باشد.

درس 30: خداوند حكيم

معناي حكيم

بررسي نظام جهان آفرينش، همان طور كه ما را به وجود صانع جهان رهبري مي كند، به اراده حكيمانه او در آفرينش جهان نيز دلالت مي كند؛ زيرا حكيم كسي است كه كارها را حساب شده، متقن و استوار انجام دهد و اعمال و مصنوعات او براساس طرح ريزي صحيحي انجام گيرد. ما هنگامي كه در جهان خلقت و اسرار و رموز آن دقيق مي شويم به روشني در مي يابيم كه اين نظام به بهترين صورت ممكن و به نحوي كه شايسته آفرينش بوده انجام گرفته است.

هر روز علم و دانش گام هاي تازه تري در كشف رازهاي جهان بر مي دارد و سير علم از تكامل باز نايستاده و هر روز به رموز تازه اي از اسرار خلقت دست مي يابد، تا كنون يافته بشر از جهان طبيعت همين بوده كه جهان آفرينش با اتقان و استحكام خاصي آفريده شده و طراح اين جهان آن چنان كاردان و حكيم بوده است كه هرچيز را به جاي خويش به بهترين صورت ممكن قرار داده است. .

جهان چون چشم و خد و خال و ابروست. كه هر چيزي به جاي خويش نيكوست. هر چيز كه هست آن چنان مي بايد. وان چيز كه آن چنان نمي بايد نيست. شما به عنوان نمونه در نظام آفرينش خفاش دقت كنيد! اين پرنده چون در روز روشن نمي تواند در جستجوي روزي باشد ناچار است شب از لانه خود بيرون آمده به سراغ طعمه برود، ولي در تاريكي شب خطر برخورد با اشياي مختلف وجود دارد.

طراح آفرينش، ساختمان بدن او را با نيرويي شبيه (رادار) مجهز ساخته تا از هرگونه مانع، پيش از رسيدن به آن باخبر گردد.

اميرمؤمنان(ع)در يكي از سخنان خود زندگي اسرار آميز اين پرنده را نشان حكمت خدا دانسته و مي فرمايد:.

و من لطائف صنعتِهِ و عجائب حِكمتِهِ ما ارانا من غَوامضِ الحِكمَةِ في هذِهِ الخفافيش...؛ (5) .

از مصنوعات دقيق و حكمت هاي شگفت انگيز خداوند كه ما را به رموز پيچيده آفرينش هدايت مي كند چگونگي خلقت اين شب پره هاست....