درس 69: اعجاز قرآن (5) - عقاید اسلامی در پرتوی قرآن حدیث و عقل نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

عقاید اسلامی در پرتوی قرآن حدیث و عقل - نسخه متنی

جعفر سبحانی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

وانگهي هر موضوعي از موضوعات، قلمي خاص و انشايي ويژه دارد، قلم نامه نگاري با قلم پند و اندرز فرق دارد. روش وقايع نگاري و بيان اوضاع ملت هاي ديرينه با روش تأليف كتاب علمي متفاوت است. طرز نويسندگي قوانين و احكام طوري است كه با سبك لغزسرايي و معما نويسي كاملاً تفاوت دارد. قلمي كه در مدح و ستايش و تهنيت و يا تبريك افراد به كار مي رود با قلم هجو و مذمت و يا انشا يك سان نيست. برخي در غزل سرايي استادند، اما در مراحل ديگر توانايي كامل ندارند. برخي در تابلو كردن مناظر طبيعي يا ترسيم اوضاع جنگ ماهر و زبردستند حتي بيان و گفتار آنان، جانشين تصوير و فيلم مي گردد، اما در غير آن موضوع عاجز و ناتوانند و علت آن اين است كه هر موضوعي براي خود قريحه و ذوقي خاص و تخصص و تمرين ويژه اي لازم دارد و هرگز تاكنون ديده نشده كه يك نفر در تمام موضوعات، داراي قلمي روان و انشاي صحيح و اسلوبي مخصوص به خود باشد.

از اين نظر نويسندگان و شعراي هر ملتي هر كدام در موضوعي مهارت داشته و در قسمت هاي ديگر ناتوان بوده اند، به همين جهت هنگامي كه از امير مؤمنان سؤال شد بهترين شعرا كيست وي در پاسخ فرمود:.

اَلناسُ لَم يَجرَوا في حَلبَةٍ واحِدَةٍ حَتّي تَعرِفَ الغايَةَ عِندَ قَصبتِها؛ (8) .

شعراي دوران جاهليت در يك ميدان به مسابقه نپرداختند تا سرآمد آنان معلوم گردد.

در ميان شعراي فارسي زبان نيز غزل حافظ، حماسه فردوسي و نثر و نصيحت سعدي معروفند و هر كدام در بخشي از سخن سرايي برتري دارند و اگر از آن خارج شوند لطافت و زيبايي كلام خود را تا حدي از دست خواهند داد.

ولي قرآن مجيد با وضع حيرت آوري در موضوعات گوناگوني مانند تاريخ ملت هاي گذشته، اصول و عقايد و معارف عقلي الهى، ارشاد و هدايت مردم، از طريق اندرز و نصيحت و يا از طريق تشريع قوانين مدني و جزايي و موضوعات ديگر سخن گفته و در تمام آنها شيوايي تعبير و گيرايي بيان و بلاغت اعجاز رعايت شده است و هيچ گونه تفاوتي در اين زمينه ها در انشا و تعبيرات ديده نمي شود.

اين گواه بر آن است كه قرآن گفته بشر نيست، و شايد اين آيه نيز ناظر به اين جهت از جهات اعجاز قرآن باشد كه مي فرمايد:.

وَ لَو كانَ مِن عندِ غَيرِاذ لَوَجَدُوا فيهِ اختِلافاً كَثيراً؛ (9) .

اگر اين قرآن از جانب غير از پروردگار بود در آن اختلاف زيادي مي يافتند.

درس 69: اعجاز قرآن (5)

هماهنگي در مضمون

هماهنگي آيات قرآن از نظر اسلوب و شيوه سخن هر چند اعجاب اهل نظر و دقت را برانگيخته است، ولي هماهنگي مجموع آيات قرآن در مضمون و محتوا و در معاني و اهداف، بالاتر از وحدت اسلوب است.

قرآن در موضوعات گوناگوني سخن گفته است كه تاكنون كسي موفق به شمارش آن نشده است و در هر موضوعي به طور مكرر آن هم در فاصله هاي مختلف و شرايط متضادي بحث كرده در حالي كه در مفاد و مضامين آيات هر موضوع، كوچك ترين اختلافي وجود ندارد.

اگر كتابي پيرامون يك يا دو موضوع سخن بگويد و مطالب آن در مدت كوتاهي به رشته تحرير در آيد و با وجود اين در محتويات آن تناقض و اختلاف وجود نداشته باشد چندان اعجاب اهل نظر را برنمي انگيزد، ولي هرگاه كتابي در مدت 23 سال تنظيم گردد و درباره موضوعات بسيار متنوعي بحث و گفتگو كند و نظر دهد و نخستين نظر او درباره هر موضوعي با آخرين نظرش درباره همان موضوع يك سان و يك نواخت باشد، قطعاً بايد چنين كتابي را زاييده فكر بشر ندانست، زيرا امكان ندارد فردي آن هم درس نخوانده در زمينه هاي زيادي در حالات متضاد كراراً سخن بگويد، و هيچ گاه دچار اختلاف و تضاد نگردد.

افراد بشر در طول زندگي خود، دچار افكار مختلف و متضاد مي گردند و هر فكري پس از مدتي جاي خود را به ديگري مي دهد تا دوران پيري و فرتوتي فرا مي رسد و مغز از پيشروي و تكامل باز مي ايستد. هرگاه انساني مجموع افكار مثلاً بيست ساله خود را درباره هر موضوعي ياد داشت كند خواهد ديد كه در طول زندگى، درباره يك موضوع چند جور فكر كرده و نظر داده است. اين كار عجيب نيست و نشانه تكامل افراد عادي است.

هرگاه همين فرد نه تنهادر موضوعاتي نظر دهد و فكر ارائه كند، بلكه درباره حوادث تكان دهنده و رقت بار امم گذشته بدون مراجعه به كسي و يا كتابي سخن بگويد و بسياري از حوادث را به جهت مناسبت هايي در فاصله هاي مختلفي تكرار كند، اما هيچ گاه دچار اختلاف و تضاد نگردد قطعاً بايد گفت آن چه مي گويد از جهان وحي گرفته است.

هرگاه انسان حادثه اي را از كتابي به طور مكرر نقل كند و در نقل خود دچار اختلاف نگردد نمي توان آن را يك كار غير عادي تلقي كرد. ولي هرگاه يك فرد درس نخوانده و در محيط دور از علم و دانش، بدون مراجعه به كسي و كتابى، سرگذشت امت ها را در فاصله هاي مختلفي به طور مكرر بازگو كند و كوچك ترين اختلافي در ميان سخنان او ديده نشود بايد او را يك فرد راست گو دانست و او را در اين كه مي گويد: اين مطالب زاييده فكر او نيست، بلكه از جهانِ بالا گرفته است تصديق كرد؛ زيرا هر گاه وي در اين ادعا دروغ گو و مطالب وي ساخته فكر او باشد به حكم اين كه فرد دروغ گو نمي تواند حافظه داشته باشد بايد در ميان سخنان و بيانات او اختلاف و تضاد حكومت كند.

تا اين جا توانستيم اعجازقرآن را از سه جهت زير، مورد بررسي قرار دهيم:.

1. اعجاز قرآن از نظر زيبايي الفاظ و عمق معانى؛.

2. اعجازقرآن از نظر نبودن اختلاف در اسلوب و روش سخن گفتن؛.

3. اعجاز قرآن از نظر عدم اختلاف در مضمون و محتوا.

/ 161