مهربانى با نامهربانان - پندهای امام صادق (علیه السلام) به ره جویان صادق نسخه متنی

مهربانى با نامهربانان

نحوه معاشرت با كسانى كه در جامعه رفتارهاى نامناسب دارند (مثلا، بدزبانند، بى ادبند، ظلم مى كنند، حقوق ديگران را رعايت نمى كنند و...) نيز داراى مراتب مختلفى مى باشد. بهترين رفتار در مقابل اين گونه افراد، مقابله به احسن مى باشد. با اين كار، در درجه اول، مشكلات دنيوى ما حل مى شود؛ زيرا خوش رفتارى با كسى كه در صدد آزار و اذيت ما است، اولا موجب در امان ماندن از شر او مى گردد و ثانياً، فرد دشمن را تبديل به دوست مى كند: فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ.(1) هم چنين اين كار موجب مى شود تا انسان به تدريج كارهايش را فقط به خاطر كسب رضايت الهى، كه از مراتب عاليه ارزش ها است، انجام دهد. انسان نمى تواند هيچ انگيزه اى را بالاتر از كسب رضايت خدا تصور كند و اسلام و امامان معصوم (عليهم السلام) مى خواهند انسان را طورى تربيت كنند كه به اين حد از معرفت و كمال دست يابد.

از همين رو است كه امام صادق (عليه السلام) در اين فراز از كلام خود خطاب به عبداللّه بن جندب مى فرمايند: پيوند خود را با فاميل و دوستان و همسايگانى كه با تو قطع رابطه كرده اند محكم تر نما و با ايشان به مانند خودشان رفتار مكن. هم چنين اگر به كمك و يارى كسى نياز داشتى، اما او از اين كار دريغ ورزيد، به هنگام احتياج وى محرومش منما. رفتار بد ديگران را با خوشرفتارى پاسخ بده، حتى اگر به تو دشنام داد، تو به او احترام بگذار، در مقابلِ ناجوانمردى ديگران، مردانگى به خرج بده و ظلم ديگران را ناديده بگير: صِلْ مَنْ قَطَعَكَ وَاعْطِ مَنْ حَرَمَكَ وَ اَحْسِنْ اِلى مَنْ اَساءَ اِلَيْكَ و سَلِّمْ عَلى مَنْ سَبَّكَ وَ اَنْصِفْ مَنْ خاصَمَكَ وَ اعْفُ عَمَّنْ ظَّلَمَكَ. سپس حضرت براى ايجاد انگيزه در شيعيانشان، بر اين نكته تأكيد مى كنند و مى فرمايند: آيا هيچ يك از شما هستيد كه انتظار نداشته باشيد خداوند از گناهانتان درگذرد؟ كَما اَنَّكَ تُحِبُّ اَنْ يُعْفى عَنْكَ. به جز حضرات معصومان (عليهم السلام) كسى نيست كه از عفو خدا بى نياز باشد. البته آنها هم در مقامى كه قرار دارند براى خودشان گناهانى قايلند كه بسيار بيش از ما از خدا ترس دارند و طلب عفو مى كنند. حال چگونه ما كه انتظار عفو خدا را داريم، حاضر نيستيم از اشتباه ديگران درگذريم؟! قرآن در اين باره مى فرمايد: وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللّهُ لَكُمْ؛(2) و بايد عفو كنند و گذشت نمايند. مگر دوست نداريد كه خدا بر شما ببخشايد؟

در روايات هم آمده است، كسانى كه نسبت به ديگران گذشت مى كنند، روز قيامت از گناهانشان گذشت مى شود. براى مثال، كسانى كه در معامله بسيار آسان مى گيرند و گذشت مى كنند، خداوند هم در روز قيامت در محاسبه اعمالشان سخت نمى گيرد. اما آنهايى كه در معامله سخت گيرى مى نمايند كه مبادا يك ريال كم تر سود كنند، روز قيامت خداوند هم بر آنها سخت مى گيرد.

بنابراين اگر ما مى خواهيم خدا از ما بگذرد، بايد سعى كنيم نسبت به ديگران خوش رفتارى كنيم و از اشتباهات آنها درگذريم. در اين باره ان شاءاللّه در جلسه بعد بيش تر صحبت خواهيم كرد.

(1). فصّلت (41)، 34.

(2). نور (24)، 22.