لزوم توجه به شرايط تحقق وعده هاى الهى - پندهای امام صادق (علیه السلام) به ره جویان صادق نسخه متنی

لزوم توجه به شرايط تحقق وعده هاى الهى

نكته مهمى كه حضرت در اين روايت به آن اشاره مى كنند و شيعيان را از آن بر حذر مى دارند اين است كه انسان نبايد با ناديده گرفتن شرايط تحقق وعده هاى الهى، فريب شيطان را خورده و از اين مسأله سوء استفاده نمايد. در تاريخ به نمونه هاى زيادى از سوء برداشت انسان ها از وعده هاى الهى برمى خوريم. مثلاً وقتى بنى اسرائيل در چنگال فرعونيان بودند، خداى متعال توسط پيامبرانش به آنان وعده داد كه اگر ايمان بياوريد، نجات خواهيد يافت و بر دشمنانتان پيروز خواهيد شد. آيات زيادى هم در قرآن وجود دارد كه براى بنى اسرائيل (فرزندان حضرت يعقوب (عليه السلام)) امتيازهاى ويژه اى قايل شده است؛ از جمله: يا بَنِي إِسْرائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَ أَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ؛(1) يا اين آيه:... وَ فَضَّلْناهُمْ عَلَى الْعالَمِينَ.(2) بنى اسرائيل بر اين باور بودند كه خداوند، هم عزّت و سعادت دنياى آنان را تضمين كرده است و هم نجات از عذاب آخرت را: وَ قالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النّارُ إِلاّ أَيّاماً مَعْدُودَةً...؛(3) و يهود گفتند كه هيچ وقت خدا ما را در آتش عذاب نكند، جز چند روزى معدود. آنان حتى خود را فرزندان و عزيزكرده هاى خدا مى دانستند:... نَحْنُ أَبْناءُ اللّهِ وَ أَحِبّاؤُهُ....(4) امروز هم صهيونيست ها مدعى اند كه از نسل حضرت يعقوب (عليه السلام) و ملت برگزيده خدا هستند و چون همه انسان ها به طفيل آنها خلق شده اند، بايد مطيع و فرمانبردار آنان باشند!

در زمان ائمه (عليهم السلام) هم عده اى از مسلمانان كه به طوايف مُرجئه معروف بودند چنين اعتقاداتى داشتند؛ يعنى مى گفتند صِرف داشتن ايمان، انسان را از عذاب آخرت نجات مى دهد اگرچه همه كباير را هم مرتكب شده باشد. اين گروه از مسلمانان با داشتن چنين عقايدى، در واقع خودشان را فريب مى دادند.

متأسفانه در ميان شيعيان هم كسانى با شنيدن و يا مشاهده رواياتى كه در شأن و منزلت ائمه اطهار (عليهم السلام) و در امان بودن محبّان ايشان از عذاب آخرت بيان شده است، به چنين توهمات و اعتقادات افراطى دچار شده اند؛ يعنى فكر مى كنند چون دوستدار اهل بيت (عليهم السلام) هستند، حتى اگر مرتكب بزرگ ترين گناهان كبيره نيز شوند! آمرزيده مى شوند. چنين عقايدى حتى در زمان امام باقر و امام صادق (عليهما السلام) نيز در بين شيعيان شايع شده بود. از جمله كارهايى كه امامان ما ـ خصوصاً از زمان امام باقر (عليه السلام) به بعد ـ براى مقابله با اين گونه افكار انحرافى انجام دادند، تلاش براى زدودن اين اعتقادات غلط از ميان شيعيان بود. امام رضا (عليه السلام) در ضمنِ روايتى به اين موضوع اشاره نموده و مى فرمايند: اِنَّه لَيس بين اللّهَ و بين اَحَد قَرابَةٌ؛(5) خداوند با كسى خويشاوندى ندارد. امام باقر (عليه السلام) نيز در روايتى مى فرمايند: مَن كانَ لِلّه مُطيعاً فَهوَ لَنا وَلىٌّ وَ مَن كانَ لِلّه عاصياً فَهوَ لنا عَدوٌّ؛(6) هر كس مطيع فرمان الهى باشد، دوست ما و هر كه از فرمان خداوند سرپيچى نمايد دشمن ما است.

فلسفه دعوت به محبت اهل بيت (عليهم السلام) اين نيست كه مردم نسبت به انجام گناه جرى تر شده و گستاخانه به معصيت خدا بپردازند، بلكه اين دعوت، دعوتى است در راستاى انجام آنچه مرضى خدا است؛ چرا كه راه اهل بيت (عليهم السلام) جز راه خدا نيست. بنابراين كسانى كه ادعاى محبت اهل بيت (عليهم السلام) را دارند، نبايد مرتكب اعمالى شوند كه رضاى الهى در آنها نيست. امام باقر (عليه السلام) در همين روايتى كه در سطر بالا به آن اشاره كرديم بر اين مطلب تأكيد مىورزند كه محبت اهل بيت (عليهم السلام) بايد داراى ريشه و عمق باشد تا در عمل و رفتار انسان اثر بگذارد. اگر صِرف گفتن «اُحِبُّ علياً» بتواند نجات دهنده انسان از عذاب آخرت باشد، به طريق اولى گفتن «احبُّ محمداً» براى اين منظور مؤثر است؛ چرا كه پيامبر (صلّى الله عليه وآله) افضل از حضرت على (عليه السلام) است!

امام صادق (عليه السلام) خطاب به عبدالله بن جندب مى فرمايند: اين مطلب را به همه شيعيان ما برسان كه بى جهت اين سو و آن سو نروند و راه را گم نكنند؛ زيرا دسترسى به ولايت ما جز در پرهيز از گناه و جديت در انجام وظايف ميسر نخواهد شد. سپس حضرت مى فرمايند: شرط ديگر رسيدن به ولايت ما، برطرف كردن نياز برادران ايمانى مى باشد؛ يعنى همان طور كه انسان براى زندگى خويش تلاش مى كند، بايد براى رفع نيازهاى برادران ايمانى اش هم تلاش كند و مشكل آنها را مشكل خود بداند و در حلّ آن تلاش كند. هم چنين كسى كه به ديگران ظلم مى كند، شيعه اهل بيت (عليهم السلام) نيست، شيعه واقعى بودن شرايط خاصى دارد و صِرف اظهار محبت به اهل بيت (عليهم السلام)، خواندن اشعار در مدح آنان، شركت در عزادارى ها و... براى اهل ولايت بودن كافى نيست. البته حتى داشتن مرتبه اى ضعيف از محبت اهل بيت (عليهم السلام) ـ كه عده زيادى از آن محرومند ـ گوهر گران بهايى است و خواه ناخواه اثراتى هم خواهد داشت، اما شيعه واقعى بودن صرفاً در محبت اهل بيت (عليهم السلام) خلاصه نمى شود.

(1). بقره (2)، 47.

(2). جاثيه (45)، 16.

(3). بقره (2)، 80.

(4). مائده (5)، 18.

(5). بحارالانوار، ج 7، باب 9، روايت 11.

(6). همان، ج 70، باب 47، روايت 4.

يَا ابْنَ جُنْدَبْ اِنَّما شيعَتُنا يُعْرَفونَ بِخِصال شَتّى بالسَّخاءِ و البَذْلِ لِلاِخوانِ و بِاَنْ يُصَلّوا الْخَمْسينَ لَيْلا و نَهاراً. شيعَتُنا لا يَهِرُّونَ هَريرَ الْكَلْبِ و لا يَطْمَعونَ طَمَعَ الْغُرابِ و لايُجاوِرونَ لَنا عَدُوّاً و لايَسْأَلونَ لنا مُبْغِضاً وَ لَوْ ماتُوا جُوعاً. شيعَتُنا لايَأْكُلونَ الْجِرّيَّ و لايَمْسَحونَ عَلَى الْخُفَّيْنِ و يُحافِظونَ عَلَى الزَّوالِ و لايَشْرَبونَ مُسْكِراً. قُلْتُ جُعِلْتُ فِداكَ فَأَيْنَ أَطْلُبُهُمْ قال (عليه السلام) عَلى رُؤُسِ الجِبالِ و اَطرافِ المُدُن و اِذا دَخَلْتَ مدينةً فَسَلْ عَمَّنْ لايُجاوِرُهُمْ و لايُجاوِرونَهُ فذلِكَ مُؤمنٌ كما قال اللّهُ «وَ جاءَ مِنْ أَقْصَى الْمَدينَةِ رَجُلٌ يَسْعى...»(1) و اللّهِ لَقَدْ كان حَبيبُ النَّجارِ وَحْدَهُ.