لزوم پرهيز از افراط و تفريط در خوابيدن - پندهای امام صادق (علیه السلام) به ره جویان صادق نسخه متنی

لزوم پرهيز از افراط و تفريط در خوابيدن

در اين جا، توجه به چند نكته لازم و ضرورى است. اول اين كه انسان بايد ازافراط و تفريط به دور باشد. مثلا گاهى، افراد با شنيدن سفارش هايى كه درباره كم خوابى شده است و يا با خواندن داستان هايى كه از چگونگى غلبه بر خواب از بزرگان نقل گرديده، درصدد انجام آن امور برمى آيند و با اين كار سلامتى خود را به خطر مى اندازند. به هرحال، بدن انسان احتياج به استراحت دارد. يكى از نعمت هاى خدا اين است كه وسيله خواب و استراحت را براى انسان فراهم كرده است: وَ جَعَلْنا نَوْمَكُمْ سُباتاً؛(1) ما خواب را مايه راحتى و آرامش شما قرارداديم. مسلّماً خواب يكى از نعمت هاى الهى است كه بايد از آن به نحو مطلوب استفاده كرد. كسانى هستند كه مبتلا به بى خوابى اند و براى رفع اين حالت و اين كه مقدار كمى به خواب بروند، مرتب داروهايى را كه عوارض جانبى هم دارند، مصرف مى كنند. بنابراين، داشتن خواب طبيعى نعمتى بزرگ است و نبايد آن را از دست داد. سخن در اين است كه انسان بيش از حد لازم نخوابد و فعاليت هاى حياتى خود از قبيل فكر كردن، كار كردن و... را تعطيل نكند. البته مقدار نيازى كه افراد به خواب دارند با يكديگر متفاوت است و بستگى به نوع مزاج افراد، سنين مختلف عمر، فعاليت هاى انسان و... دارد. معمولا افراد خودشان با تجربه اى كه دارند و يا دستورى كه پزشك به آنها مى دهد، نياز بدن خود به خواب را مى دانند. بنابراين رعايت آن حداقل ها ضرورى است و انسان نبايد با بى توجهى نسبت به آن، موجبات فراهم آمدن بيمارى مخصوصاً در سنين آخر عمر را فراهم آورد.

نكته دوم اين است كه سفارش و تأكيد بر كم خوابيدن در شب به معناى زياد خوابيدن در روز نيست؛ زيرا انسان به طورطبيعى شب ها مى خوابد و روزها كار مى كند. البته در بعضى از مناطق كره زمين كه به طور متوالى چند ماه از سال شب و چند ماه ديگر روز است، انسان ها برنامه زندگى خود را به گونه اى تنظيم مى كنند كه هم به خواب و هم به كارشان برسند. اما در بيش تر مناطق زمين كه شب و روز متناوباً و با اندكى تفاوت و يا تساوى جا به جا مى شوند، انسان ها معمولا خوابشان را در شب و كارشان را در روز انجام مى دهند؛ چرا كه روز براى فعاليت و تلاش و كوشش مناسب است: إِنَّ لَكَ فِي النَّهارِ سَبْحاً طَوِيلاً؛(2) و تو را در روز، آمد و شدى دراز است.

بنابراين، در اين كه وقت خواب شب است بحثى نيست، اما اين كه چقدر بايد بخوابيم نكته اى است كه پيش از اين نيز متذكر شديم و بايد به آن توجه داشته باشيم؛ يعنى بدانيم كه نياز انسان ها به خواب با يكديگر متفاوت است و اين مسأله بستگى به شرايط زندگى افراد دارد. درست است كه شب براى استراحت و آرامش قرار داده شده است، اما به اين معنا نيست كه از همان سر شب تا هنگام طلوع آفتاب بخوابيم. اجمالاً از دستورات قرآن چنين استفاده مى شود كه نياز انسان به خواب آن چنان زياد نيست و مقدار كمى از شب براى استراحت و تجديد قوا لازم است. قرآن به پيامبر اكرم (صلّى الله عليه وآله) مى فرمايد: قُمِ اللَّيْلَ إِلاّ قَلِيلاً؛(3) تمام شب را به عبادت بپرداز مگر اندكى را. هم چنين قرآن در وصف متقين مى فرمايد: كانُوا قَلِيلاً مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ وَ بِالاَْسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ؛(4) و از شب اندكى را خواب مى كردند و سحرگاهان از درگاه خدا طلب آمرزش و مغفرت مى كردند. اگر قرار بود كه انسان نيمى از شبانه روز را به استراحت و خواب بپردازد، هيچ گاه قرآن چنين مسايلى را عنوان نمى كرد. از لحن و بيانات قرآن پيدا است كه انسان احتياج به خواب هاى طولانى ندارد.

(1). نبأ (78)، 9.

(2). مزمل (73)، 7.

(3). همان، 2.

(4). ذاريات (51)، 17ـ18.