ما انسان ها معمولا از محاسبه نفس خود و رسيدگى به انگيزه ها، نيت ها و حيله هايى كه در درونمان مى گذرد غافليم. انسان ها بر اساس يك سرى عوامل طبيعى، روانى و اجتماعى، رفتارهاى خاصى را از خود بروز مى دهند؛ اين كه مثلاً، چه بخورند، چه بگويند، چه عكس العملى از خود نشان بدهند و... بستگى به عوامل مزبور دارد. به همين دليل است كه ما در بسيارى از موارد اشتباه مى كنيم؛ كارى نسنجيده و غيرعاقلانه انجام مى دهيم و بعد هم از كارمان پشيمان مى شويم، سخنى ناپخته را بر زبان جارى مى سازيم و موجب رنجش ديگرى مى شويم و....كسى كه مى خواهد رفتارش واقعاً عاقلانه باشد، بايد اولا سود و زيان انجام هر كارى را محاسبه نمايد، ثانياً در مورد كيفيت و چگونگى انجام آن كار، خوب بينديشيد و شكل مطلوب آن را بيابد. امام صادق (عليه السلام) به دوستان و اصحابشان سفارش مى فرمايند كه هيچ گاه به صورت شتابزده و باعجله دست به كارى نزنيد؛ مقدارى تأمل كنيد تا هم مطمئن شويد كه نفع آن از ضررش بيش تر است، و هم ببينيد كه چگونه بايد آن كار را انجام دهيد تا به نتيجه مطلوب برسيد. اين يك سفارش كلى است كه هم در امور دنيا جارى است و هم در امور آخرت. انسان مؤمن فقط نفع و ضرر مادى و دنيوى را نمى سنجد، بلكه اهداف اخروى را هم در نظر مى گيرد. از اين رو، هيچ وقت به سمت گناه نمى رود؛ زيرا مى داند كه براى يك لذت آنى چه بسا بايد هزاران سال عذاب جهنم را تحمل نمايد. دست زدن به گناه در واقع به دليل اين است كه ما نفع و ضرر كار را درست نمى سنجيم؛ يعنى برخورد عاقلانه اى با كارها نداريم. از اين گذشته، براى انجام هر كارى، راه ورود و خروج آن را به دقت محاسبه نمى كنيم. مثلاً، براى انجام فريضه امر به معروف و نهى از منكر فكر مى كنيم همين كه به شخص گناه كارى بگوييم فلان معصيت را مرتكب نشو، ديگر تكليف از ما ساقط شده است، حال آن كه اگر از روى دل سوزى واقعى بخواهيم شخصى را كه در حال غرق شدن در منجلاب گناه است نجات دهيم، بايد به گونه اى با او سخن بگوييم كه از ما بپذيرد نه اين كه با لجاجت آن گناه را تكرار كند.بنابراين شخص مؤمن بايد عاقل و دورانديش باشد، نفع و ضرر كارها و نيز راه ورود و خروج آنها را به خوبى بشناسد تا پس از انجام كارى نادم نگردد: قِفْ عِنْدَ كُلِّ اَمْر حتّى تَعْرِفَ مَدْخَلَهُ مِنْ مَخْرَجِهِ قَبْلَ اَنْ تَقَعَ فيه فَتَنْدَمَ.
لطفا منتظر باشید ...
