وسعت نظر اولياى خدا در عبادت - پندهای امام صادق (علیه السلام) به ره جویان صادق نسخه متنی

وسعت نظر اولياى خدا در عبادت

امثال بنده كه در مراتب پايين ترى از ايمان هستيم، بايد از خدا بخواهيم توفيق دهد كه واجباتمان را انجام دهيم و محرّمات را ترك كنيم؛ ولى بايد بدانيم خداوند بندگانى دارد كه افق ديدشان بسيار بالاتر از اينها است. محاسباتى دارند كه با ما فرق مى كند؛ كسانى هستند كه اصلاً مرتكب حرام نمى شوند و اگر هم لغزشى از آنها سر بزند در مكروهات و مشتبهات است. اينها نگران آن نيستند كه كار حرامى كرده اند يا نه، بلكه به دنبال آن هستند كه ببينند آيا كار لغوى كرده اند يا نه. آنها سعى مى كنند حتى كارى كه براى آخرتشان هم بى فايده است انجام ندهند، تا چه رسد به كارى كه مضرّ است.

ما فكر مى كنيم دايره واجبات و مستحبات محدود است، و بيش تر اعمال ما مباح مى باشد - مانند نفس كشيدن، نگاه كردن، غذا خوردن و خوابيدن - ولى صرف نظر از اين كه همين ها هم با عناوين ثانوى ممكن است واجب يا حرام باشند؛ اگر بدانيم چه تكاليفى به عنوان ثانوى داريم، خواهيم ديد كه اگر تمام عمرمان را هم صرف واجبات كنيم، وقت كم مى آوريم. براى مثال، اگر ما طلبه ها توجه كنيم كه چه وظايفى داريم و شبهاتى را كه در مسايل اعتقادى براى ديگران مطرح مى شود، بايد پاسخ دهيم، آن گاه به اين نتيجه خواهيم رسيد كه اگر 24 ساعتمان را هم صرف مطالعه و تحقيق كنيم باز هم كم است، چه رسد به اين كه بخواهيم ميلياردها انسان عالم را، كه به معارف اهل بيت (عليهم السلام) نياز دارند، هدايت كنيم. ما موظفيم اين معارف را به همه مردم دنيا برسانيم، اين امانتى است در دست ما، و قرآن مى فرمايد: إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها؛(1) خدا به شما فرمان مى دهد كه امانت ها را به صاحبانش برسانيد. اگر به اين تكاليف توجه داشته باشيم، خواهيم فهميد كه اصلاً جايى براى مستحبات هم باقى نمى ماند، چه رسد به مباحات.

كسانى كه افق ديد بالاترى دارند اگر هم فرصتى براى انجام مستحبات داشته باشند، به هر كار ديگرى غير از واجب و مستحب كه دست بزنند از آن استغفار مى كنند. حرام كه جاى خود دارد، آنها حتى از مشتبه و مكروه هم استغفار مى كنند؛ زيرا خدا دوست ندارد انسان اهل لغو باشد: وَ الَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ.(2) اين گونه افراد وقتى شب محاسبه مى كنند و مى بينند در طول روز كار حرامى مرتكب نشده اند، خيالشان راحت مى شود، اما حساب مى كنند چند كار لغو از آنها سرزده است. اين افراد محاسبه شان بيش تر از اين جهت است كه كدام كار را انجام داده اند كه اگر انجام نمى دادند ضررى به آخرتشان نمى رسيد؛ چه نگاهى كرده اند، چه سخنى گفته اند، كدام صدا را شنيده اند،... كه اگر هم انجام نمى شد مشكلى براى آخرتشان پيش نمى آمد. نگرانى بيش تر از اين است كه چرا اين قبيل كارها را انجام داده اند و وقتشان را صرف كارى نكرده اند كه حتماً سود داشته باشد.

(1). نساء (4)، 58.

(2). مؤمنون (23)، 3.