سپس آن حضرت درباره دوستان خودشان توضيحاتى مى دهند تا معلوم شود آنها كه مقصود شيطان هستند، چه كسانى اند. صفاتى را براى آنان برمى شمارند. اولين صفت آنها اين است كه: و لَقَدْ جَلّتِ الاْخرةُ فى أَعْيُنِهِمْ حتّى مايُريدونَ بها بدلاً؛ آخرت در نظرشان با عظمت است تا آن جا كه حاضر نيستند آن را با چيزى معاوضه كنند. اگر در جايى امر داير شود بين چيزى دنيايى و اخروى، آن چنان آخرت در نظرشان بزرگ است كه حاضر نيستند آن را با هيچ چيز دنيا عوض كنند.
ب) پرنور بودن دل آنها
آه، آه على قلوبٍ حُشِيَتْ نوراً؛ چقدر دل هاى آنان پر نور است! اين كه ما چقدر با اين تعبيرات آشنا هستيم، بستگى دارد به اين كه چقدر با معارف اهل بيت (عليهم السلام) انس داشته باشيم. باطن انسان، قلب و روح او، مانند ظرفى است، صندوقچه يا مخزنى است كه چيزهاى مختلفى در آن انباشته مى شود. اين مخزن پر از نيروهاى متراكم است. همان طور كه در محسوسات، مى توان نيروهاى متراكمى را در جايى ذخيره كرد، در معنويات هم مى توان چنين كارى كرد. در قلب انسان، نيروهاى معنوى ذخيره مى شود. همان گونه كه در عالم محسوسات، نور بزرگ ترين و شناخته شده ترين مظهر نيرو است، در عالم معنويات هم نورانيتى معنوى وجود دارد كه در دل انسان جا مى گيرد و انباشته مى گردد. اين نور، موهبتى خدايى است. هر انسانى مى تواند با كسب لياقت هايى، قلب خود را آماده كند تا دلش پر از نور گردد. نشانه دل پر نور هم اين است كه توجهى به دنيا و زرق و برق آن ندارد، به لذت هاى مادى دل نمى بندد، فقط توجهش به مسايل معنوى و اخروى است. اما به عكس، كسانى كه به زرق و برق دنيا چشم مى دوزند و دنبال هوس هاى مادى اند، باطنشان ظلمانى است، چشمشان حقايق را نمى بيند و ارزش مسايل معنوى را درك نمى كنند. در نتيجه، گول ظاهر فريبنده آن را مى خورند.
ج) اجتناب از دنياگرايى
و إِنَّما كانَتِ الدُّنيا عِنْدَهُمْ بِمَنزَلَةِ الشَّجاعِ الاَْرْقِم؛ دنيا نزد آنان (دوستان اهل بيت (عليهم السلام)) هم چون مارى بسيار خطرناك است كه منتظر فريفتن آنها است. برخى از مارها ـ كه بسيار خطرناك هم هستند ـ گاهى در صحراها روى دم خود مى ايستند تا ساير جانداران را فريب دهند. هركه از دور آنها را ببيند تصور مى كند شاخه خشك درختى است، اما وقتى به آنها نزديك مى شود، او را مى بلعند. امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد: دوستان ما دنيا را به صورت مارى فريبنده مى بينند كه در راهشان ايستاده و منتظر است تا آنها را فريب دهد. هميشه اين گونه به دنيا نگاه مى كنند و مواظبند تا فريب آن را نخورند. و العدوِّ الاَْعْجَم؛ دنيا در نظر آنان همانند دشمنى بى منطق است كه حرف حساب نمى فهمد؛ هرگاه بر انسان تسلط پيدا كند، به او رحم نمى كند.
د) انس با خدا
اَنِسُوا باللّهِ؛ انس اينان با خدا است؛ به خلاف دنياپرستان كه اصلا نمى توانند با خدا انس بگيرند و انسشان تنها با هوس هاى مادى است. دنياپرستان اگر بخواهند مدتى در اتاقى تنها بمانند و دو ركعت نماز با حضور قلب بخوانند، گويى در زندان تاريك كشنده اى گرفتار آمده اند و مى خواهند جانشان را بگيرند. اما اولياى خدا چنين نيستند؛ با اين چيزها انس نمى گيرند. آنان منتظرند تا از بيگانه ها كناره بگيرند و با محبوب اصلى خود ارتباط برقرار كنند. منتظر رسيدن وقت نمازند. منتظرند وقت نماز شب برسد تا در خلوت به عبادت بپردازند. آنان از چنين چيزهايى لذت مى برند. حضور در خلوت، و راز و نياز با او بزرگ ترين لذت آنها است. إِسْتَوْحَشُوا مِمّا بِهِ اسْتَأْنَسَ الْمُترَفونَ؛ از چيزهايى كه مترفان و خوش گذران ها با آن انس دارند، وحشت مى كنند. اولئك اوليائى حقّاً؛اينان همان دوستان واقعى من هستند؛ همان ها كه شيطان به دنبالشان است و همّش را صرف فريب دادن آنها مى كند. و بِهِمْ تُكْشَفُ كُلُّ فتنَة و تُرفَعُ كُلُّ بَلِيَّةٍ؛اينها همان كسانى اند كه خداوند به واسطه ايشان هر فتنه اى را رفع مى كند و هر بلايى را از جامعه برمى دارد.منظور از «فتنه» در لسان قرآن و اهل بيت (عليهم السلام) بيش تر فتنه هاى معنوى، اعتقادى و فكرى است. انحرافات فكرى و عقيدتى كه در ميان جامعه پيدا مى شود، به وسيله چنين كسانى رفع مى شود.حاصل استفاده از اين بخش از فرمايش امام صادق (عليه السلام) اين است كه راه صحيح معرفت خدا و قرب به او در پرتو ولايت اهل بيت (عليهم السلام) پيدا مى شود. اولين نشانه كسانى كه داراى ولايت اهل بيت (عليهم السلام) هستند، بى اعتنايى به دنيا است. البته اين با عمل نكردن به وظايف دنيوى تفاوت دارد. فرق است بين دل بستن به دنيا با عمل كردن به وظايف دنيوى. دنيا محل انجام وظايف است. انسان بايد ببيند هر لحظه چه وظيفه اى دارد و با تمام قوّت آن را انجام دهد، اما در عين حال به دنيا فريفته نگردد. كسانى كه داراى ولايت واقعى اهل بيت (عليهم السلام) باشند، از دوستان آنها به حساب مى آيند؛ دنيا در نظرشان كوچك و آخرت در نظرشان بزرگ است و انسشان در عبادت خدا است، به خلاف دشمنان اهل بيت (عليهم السلام) كه انس آنها با امور دنيوى و شيطانى است.يَا ابْنَ جُنْدَب حَقٌّ عَلى كُلِّ مُسْلِم يَعْرِفُنا اَنْ يَعْرِضَ عَمَلَهُ فى كُلِّ يَوم و لَيْلَة عَلى نَفْسِهِ فَيَكُونُ مُحاسِبَ نَفْسِهِ فَاِنْ رَأى حَسَنَةً اسْتَزادَ مِنْها و اِنْ رَأى سَيِّئَةً اسْتَغْفَرَ مِنْها لِئَلاّ يُخْزى يَوْمَ القيامةِ.در بخش اول از تبيين وصاياى امام صادق (عليه السلام) به عبدالله بن جندب، درباره موضوعاتى چون: گرايش فطرى انسان در تقرّب به خدا، پيروى از اهل بيت (عليهم السلام) به عنوان عرفان حقيقى، بزرگ ترين خطر تهديد كننده سالك الى الله در دام هاى گسترده شيطان و برخى از ويژگى هاى دوستان اهل بيت (عليهم السلام) (عظمت آخرت در نظر آنان، نورانى بودن دل هاى ايشان، اجتناب از دنياگرايى و انس با خدا) سخن به ميان آمد. اكنون ادامه مطلب را پى مى گيريم.
لطفا منتظر باشید ...
