توافق گفتار با كردار؛ شرط اصلى تأثير گفتار - پندهای امام صادق (علیه السلام) به ره جویان صادق نسخه متنی

توافق گفتار با كردار؛ شرط اصلى تأثير گفتار

از ديگر نكاتى كه در مقام ارشاد و تعليم ديگران، به خصوص در تربيت و تبليغ مذهب صحيح، بايد بدان توجه داشته باشيم اين است كه رفتار و گفتارمان با هم توافق داشته باشد. «نور» به آرامى و ملايمت در ديگران اثر مى گذارد، در حالى كه «نار» مى سوزاند و آزار دهنده است. در مقام ارشاد و هدايت ديگران، بايد مثل نور بود، نه نار. نبايد طورى حرف بزنيم كه مخاطب و شنونده اذيت شود، نبايد با تندى و خشونت برخورد نماييم، بايد با ملايمت رفتار كنيم تا حرف حق در شنونده اثر كند. امام صادق (عليه السلام) در ادامه حديث مى فرمايند: كانوا دُعاتاً اِلينا باَعمالِهم و مَجْهُودِ طاقَتِهِم؛ آنان (نه با زبان تنها بلكه) با اعمالشان و نهايت توانشان مردم را به سوى ما دعوت مى كنند.

همان گونه كه اشاره شد، گاهى رفتار يك شخص موجب مى شود كه ديگران به او متمايل شوند و اگر سخنش ضعف و نقصى داشته باشد با رفتار و شخصيتش جبران مى شود. بنابراين، در مقام ارشاد و نصيحت، تأثير عمل كم تر از گفتار نيست. به همين دليل حضرت مى فرمايد: خدا رحمت كند گروهى را كه با عمل و تمام توان خود در هدايت مردم تلاش كردند.

بايد توجه داشته باشيم كه وظيفه ما فقط عمل فردى به دستورات اسلام نيست؛ يكى از بزرگ ترين وظايف ما هدايت ديگران است، چه روحانى باشيم ـ كه رسماً اين مسؤوليت را پذيرفته ايم ـ و چه غير روحانى. هر كس بايد به قدر توان خود ديگران را هدايت كند:

وقتى مى بينيم ديگران گمراه مى شوند، بايد دست آنها را بگيريم و راهنمايى شان كنيم. اين راهنمايى وقتى مؤثر واقع مى شود كه رفتار ما با گفتارمان همراه باشد. حتى گاهى اگر رفتار ما درست باشد، به گفتار هم نيازى نيست، به شرط آن كه هدايت را وظيفه خود بدانيم و مراقب رفتار و گفتارمان باشيم. بايد توجه كنيم كه ما مى توانيم براى همسر، فرزند، دوستان و نزديكانمان الگو باشيم.

امام صادق (عليه السلام) در بخش ديگرى از سخنانشان به صورت تلويحى، از كسانى كه مى خواهند مردم را به سوى ائمّه اطهار (عليهم السلام) هدايت كنند اما كارشان نتيجه منفى دارد، نكوهش مى كنند: ليسَ كَمَنْ يُذيعُ اَسرارَنا؛ نه مانند كسانى كه اسرار ما را فاش مى كنند. چنين كسانى به جاى آن كه به شيوه اى صحيح، مردم را به راه درست رهنمون شوند، با افشاى اسرار اهل بيت (عليهم السلام)، از هدايت آنها جلوگيرى مى نمايند. بنابراين، بايد مراقب باشيم و بكوشيم كه رفتارمان در ديگران اثر مطلوب داشته باشد و موجب هدايت آنان گردد نه آن كه خداى ناكرده آنان را به گمراهى بيفكند.

(1). گلستان سعدى.

يَا ابْنَ جُندَب، اِنَّما المُؤمِنونَ الّذينَ يَخافُونَ اللّهَ و يُشْفِقُونَ اَن يُسْلَبوا ما اُعطُوا مِنَ الهُدى فَإِذا ذَكَرُوا اللّهَ وَ نَعْمائَهُ وَجِلُوا و اَشْفَقُوا وَ اِذا تُليَتْ عليْهِم اياتُهُ زادَتْهُم اِيماناً مِمّا اَظْهَرَهُ مِنْ نَفاذِ قُدرتِه وَ على ربِّهم يَتوَكَّلونَ.