آفات زبان - پندهای امام صادق (علیه السلام) به ره جویان صادق نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

پندهای امام صادق (علیه السلام) به ره جویان صادق - نسخه متنی

محمد تقی مصباح یزدی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

آفات زبان

امام صادق (عليه السلام) در ادامه وصاياى خود به عبدالله بن جندب مى فرمايند: وَ عَلَيْكَ بالصَّمْتِ تُعَدَّ حليماً جاهلا كُنْتَ اَوْ عالِماً فَاِنَّ الصَّمْتَ زَيْنٌ لك عندالعلماءِ و السَّتْرُ لك عِنْدَ الجُهّالِ.

يكى از انگيزه هايى كه به طور طبيعى در انسان ها وجود دارد اين است كه مى خواهند خودشان را مطرح كنند. اين حالت در بچه ها بيش تر به چشم مى خورد؛ مثلاً، وقتى كودكى چيزى را مى داند دلش مى خواهد آن را اظهار نمايد تا به ديگران بگويد كه از اين چيزها سردرمى آورد. اين حالت در حد يك خردسال و يا يك انسان بزرگ سال كه هنوز تربيت معنوى پيدا نكرده كاملا طبيعى است و عيبى هم ندارد. اما كسى كه به تكليف رسيده و مى خواهد متخلّق به اخلاق اسلامى گردد، بايد به تدريج سعى كند اين انگيزه هاى غيرالهى را تضعيف نمايد و به جاى آن انگيزه هاى الهى را در خود تقويت كند. البته در مورد بچه ها بايد توجه داشت كه اگر انسان از همان ابتدا بخواهد فرزندش را با اخلاص كامل بار بياورد به گونه اى كه هيچ ريا و خودنمايى در اعمال او وجود نداشته باشد، آن كودك هيچ گاه فرد مؤمن و نمازخوانى نخواهد شد؛ چرا كه بچه براى انجام دادن كارهاى خير نياز به تشويق دارد كه يكى از راه هاى آن، تعريف و تمجيد او نزد ديگران است و اين مستلزم اظهار آموخته ها توسط كودك مى باشد.

بنابراين، اين عوامل طبيعى را مادامى كه هنوز پاى تكليف به ميان نيامده، بايد رعايت كرد، ولى از ابتداى تكليف بايد احكام شرعى و واجب و حرام را به او شناساند و مثلا، به او فهماند كه اگر نماز براى غيرخدا و به منظور خودنمايى باشد باطل است. برخى افراد شايد تا سن شصت، هفتاد سالگى هم هنوز از نظر عقلانى رشد نكرده و حالت هاى قبل از بلوغ را داشته باشند؛ يعنى دلشان بخواهد چيزى را كه مى دانند نزد ديگران مطرح كنند و بدينوسيله خودشان را نشان بدهند. يكى از راه هاى رهايى از اين آفت، اين است كه انسان خودش را به كم حرف زدن عادت دهد. كسانى كه زبانشان آزاد است و در اختيار خودشان نيست، در مقام سخن گفتن انگيزه ها و نيّات خالص شرعى را در نظر نمى گيرند. بزرگان ما همواره سعى مى كردند براى محفوظ ماندن از اين آفت كم تر حرف بزنند. گاهى عالمى مدت ها در يك شهرى زندگى مى كرده است، اما حتى بعضى نزديكانش ميزان علم او را نمى دانسته اند، حال آن كه عالمى برجسته، مجتهدى بزرگ و صاحب تأليفاتى متعدد بوده است.

كم حرف زدن آثار مطلوب ديگرى هم دارد؛ از جمله اين كه جلوى سوء استفاده جاهلان و نيز استهزاى معاندان را مى گيرد. كسى كه كم حرف مى زند، هم از شرّ جهال مصون است و هم نزد علما محترم و موقّر.

هم چنين يكى از آفت هاى زبان، تندگويى و سخن نابه جا گفتن است. انسان كم حرف اگر سخن نابه جايى از كسى بشنود، چون زود در مقام پاسخ برنمى آيد، مى تواند خشم خود را فرو ببرد و عكس العملى نشان ندهد. بسيارى از سخنان ناروا و كلمات زشت، هنگام عصبانيت بر زبان جارى مى شوند، اما اگر انسان ـ چه عالم و چه جاهل ـ بردبار باشد، مى تواند از بسيارى آسيب هاى زبان در امان بماند.

از اين رو است كه امام صادق (عليه السلام) به عبدالله بن جندب مى فرمايند: وَ عَلَيْكَ بالصَّمْتِ تُعَدَّ حليماً جاهلا كُنْتَ اَوْ عالِماً فَاِنَّ الصَّمْتَ زَيْنٌ لَكَ عِندَ العُلماءِ وَ السَّتْرُ لك عند الجُهّالِ؛ و بر تو باد به رعايت خاموشى، كه باعث مى شود بردبار شمرده شوى؛ حال چه در واقع سبب سكوتت جهل باشد و چه با آن كه عالِم هستى سكوت كرده اى. همانا خاموشى مايه زينت تو در نزد دانايان و پوشش تو نزد نادانان است.

يَا ابْنَ جُنْدَب اِنَّ عيسىَ بنَ مريمَ (عليه السلام) قال لاَِصْحابِهِ اَرَأَيْتُمْ لَوْ اَنَّ اَحَدَكُمْ مَرَّ بَأَخيهِ فَرَأى ثَوْبَهُ قَدِ انْكَشَفَ عنْ بَعْضِ عَورَتِهِ أَكانَ كاشِفاً عنْها كُلَّها اَم يَرُدُّ عليها مَا انْكَشَفَ منها قالوا بَلْ نَرُدُّ عَليها قال كلاّ بَلْ تَكْشِفونَ عَنها كُلَّها فَعَرَفُوا اَنَّ هذا مَثَلٌ ضَرَبَهُ لَهُمْ فقيل يا روحَ اللّهِ و كيفَ ذلك؟ قال: الرَّجُلُ مِنْكُمْ يَطَّلِعُ عَلَى الْعَوْرَةِ مِنْ أَخيهِ فَلا يَسْتُرُها. بِحَقٍّ اَقولُ لَكُمْ اِنَّكم لاتُصيبُونَ ما تُريدُونَ اِلاّ بِتَرْكِ ما تَشْتَهُونَ و لاتَنالُونَ ما تأْمُلُونَ اِلاّ بالصَّبْرِ على ما تَكْرَهُونَ. اِيّاكُمُ و النَّظْرَةَ فَاِنَّها تَزْرَعُ فى الْقَلْبِ الشَّهوَةَ و كَفى بِها لِصاحِبِها فِتْنَةً. طوبى لِمَنْ جَعَلَ بَصَرَهُ فى قَلْبِهِ و لَمْ يَجْعَلْ بَصَرَهُ فى عَيْنِهِ. لاتَنْظُروا فى عُيوبِ النّاسِ كَالاَْرْبابِ و انْظُروا فى عُيوبِكُمْ كَهَيْئَةِ العبيدِ اِنَّمَا النّاسُ رَجُلانِ مُبْتَلى و مُعافى فَارْحَمُوا الْمُبْتَلى وَ احْمَدُوا اللّهَ عَلَى الْعافِيَةِ.

/ 123