شرف رزق خداوند بر روزى هاى دنيوى - پندهای امام صادق (علیه السلام) به ره جویان صادق نسخه متنی

شرف رزق خداوند بر روزى هاى دنيوى

اين نكته را بايد توجه داشت كه از يك نظر، همه رزق ها رزق خدا است، اما آنچه تشريفاً منسوب به او است از ارزشى والا برخوردار است؛ مثل اين كه كعبه را «بيتى»(1) معرفى مى كند، در حالى كه همه بيوت متعلَّق به او است. چنين اضافه اى را «اضافه تشريفى» مى گويند؛ يعنى، به دليل شرافتى كه برخى چيزها دارند، خداوند آنها را به خودش منتسب مى كند. نمونه ديگر اين مطلب در عبارت «نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي»(2) است. هر جنبنده اى كه روحى دارد روحش از آنِ خدا است، اما خداوند فقط روح انسان را روح خودش ناميده است.

بنابراين اولا، نعمت هاى دنيوى، همه وسيله آزمايش انسان است. ثانياً، هيچ كدام از آنها را نمى توان رزق الهى دانست؛ رزق خدايى، كه مورد نظر خداى متعال است، آن است كه در آخرت نصيب بندگان خاصش مى كند: تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيا وَ اللّهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ؛(3) شما متاع دنيا را مى خواهيد و خدا آخرت را مى خواهد.

با همين مضمون (تحت تأثير قرار نگرفتن از برخوردارى دنيايى ديگران) دو آيه ديگر هم در قرآن داريم: خداوند مى فرمايد: وَ لا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ أَوْلادُهُمْ إِنَّما يُرِيدُ اللّهُ أَنْ يُعَذِّبَهُمْ بِها فِي الدُّنْيا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ كافِرُونَ؛(4) مبادا از (كثرت) اموال و اولاد آنها به شگفت آيى؛ خدا مى خواهد آنها را در زندگى دنيا بدان ها عذاب كند و در حالى كه كافرند جان آنان را بستاند. آيه ديگر هم آيه 85 سوره توبه است كه با يكى دو كلمه اختلاف، دقيقاً شبيه همين آيه است. اين آيات درباره منافقان نازل شده است.

خداوند در اين آيات كلمه «اعجاب» را به كار برده است. «اعجاب» مفهومى عميق تر از اين دارد كه انسان فقط از چيزى خوشش بيايد. هرگاه چيزى انسان را تحت تأثير قرار دهد و او را منفعل كند، مى گوييم او را به اعجاب واداشته است. خداوند به پيامبرش (صلّى الله عليه وآله) مى فرمايد: كثرت اموال و اولاد آنها تو را دچار دل مشغولى نكند. آنها طعم زندگى و شيرينى آن را نخواهند چشيد. اولين دردسر و زحمت افراد مال دوست در جمع كردن مال است، سپس در نگه دارى آن. به همين دليل، شيرينى زندگى را درك نمى كنند. هنگام مردن هم وقتى مى بينند تمام آنچه را جمع كرده و با زحمت از آن محافظت نموده بودند از دست مى دهند، هرچه بيش تر نگران و افسرده مى شوند! اموالى را كه با يك عمر زحمت، ظلم و ستم، حق كشى و تجاوز به حقوق ديگران فراهم كرده بودند، همه را يك جا از دست مى دهند. آن گاه در حالى از دنيا مى روند كه كافرند. در مقام تعبير از مردن چنين كسانى، خداوند نمى فرمايد: يموتون، بلكه مى فرمايد: «تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ» يعنى جانشان درمى آيد و بدترين ناراحتى ها را متحمل مى شوند.اين همان نتيجه سوء آزمايش است كه در هنگام مرگ ظاهر مى شود. خداوند اين تعابير را به كار مى برد تا انسان را از دل بستن و خيره شدن به زر و زيور دنيا بر حذر دارد.

اين كه چرا خداوند كشش و تمايل به سمت اين گونه ظواهر دنيا را دردل انسان قرار داده بحث ديگرى است، اما در هر حال روشن است كه اين گونه آيات و روايات درصدد تحذير مردم از چشم دوختن به مظاهر مادى زندگى است.

(1). بقره (2)، 135.

(2). حجر (15)، 29.

(3). انفال (8)، 67.

(4). توبه (9)، 55.