پيشگفتار - رنج های زهرا (سلام الله علیها) نسخه متنی

پيشگفتار

ادعا و توجيهات آن

كسى ادعا مى كند كه به هنگام ظهور اسلام خانه هاى مدينه درهاى لنگه دار كه به وقت نياز باز و بسته شود، آنگونه كه ما مى شناسيم و با مأنوس هستيم، نداشت بلكه مردم خانه هاى خود را با پرده و پارچه هاى پشمى مى پوشيدند. [و ى اين مطلب را از دكتر سهيل ذكار نقل كرده است.]

شايد دكتر جواد على هم به اين ادعا نزديك مى شود، آنگاه كه مى گويد: «... خانه هاى زنان پيغمبر از خشت خام بود با حجره هايى از چوب خرما كه داخلش گل اندود و بر درش پارچه هاى پشمى آويخته... [طبقات ابن سعد، ج 1، ص 499.] اين وضع بيشتر خانه هاى مردم يثرب و مدينه جز خانه هاى طبقات ثروتمند بود...». [المفصل فى التاريخ العرب قبل الاسلام، ج 8، ص 31.]

شايد آنچه فهميده اند بخاطر گفته محمد بن هلال باشد «خانه هاى زنان پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله را ديدم كه از چوب خرما بود و با پارچه هاى پشمى پوشيده و در طرف قبله و مشرق و شام اما هيچكدام در ضلع غربى مسجد نبود». [و فاءالوفاء، ج 2، صص 459- 460. ر. ك: ص 540.]

عطاء خراسانى گفت: «... من حجره هاى زنان رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله را ديدم. از
چوب خرما بود و بر درهايش پارچه هايى از پشم سياه». [و فاءالوفاء، ج 2، ص 461.]

عمران بن ابى انس نيز چنين گفته است. [و فاءالوفاء، ج 2، ص 461.]

شايد از اين مطلب نتيجه گرفته اند كه اين به حجره هاى زنان پيغمبر اختصاص نداشت بلكه اين صفت همه ى درهاى مدينه بود مگر خانه هاى ثروتمندان.

مناقشه و رد

اين سخن باطل است. زيرا:

1- گفته محمّد بن هلال و عطاء خراسانى و ديگران بر مطلوبشان دلالت ندارد. زيرا وجود پرده هاى پشمى بر در حجره هاى زنان پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله بدان معنى نيست كه درهايى از چوب عرعر، يا ساج، يا تنه يا شاخه هاى خرما نداشت به دو دليل:

الف: مقصود عبارات منقول از محمد بن هلال و عطاء خراسانى و ديگران اين است كه سقف اين خانه ها و حجره ها از پارچه هاى پشمى بود تا ساكنان خود را از گرماى خورشيد و غير ذلك محافظت كند.

گفته حسن بصرى بر اين مطلب دلالت دارد كه گفت: «... در آستانه سن تكليف بودم كه وارد خانه هاى رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله مى شدم و دستم را به سقف آن مى زدم. هر خانه يك حجره داشت و حجره ها از پارچه پشمى بود كه به چوب عرعر بسته مى شد». [و فاءالوفاء، ج 2، ص 541. ر. ك: ص 463.]

اميرالمؤمنين عليه السلام در توصيف خانه هاى خاندان پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله در دوره ى آن حضرت مى گويد: «... خانه هاى ما اهل بيت محمد صلى اللَّه عليه و آله نه سقف داشت و نه در، و نه پوششى
جز از چوبهاى خرما و مانند آن. نه زيراندازى داشتيم و نه رواندازى. اكثر ما يك لباس را در نماز دست به دست مى كرديم و همه ى ما شب و روز گرسنه بوديم. گاهى اوقات چيزى از فى ء كه خداوند آنان را به ما اختصاص داده، به ما مى رسيد و ما در همان حال بوديم كه وصف كردم. اما رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله براى بدست آوردن دلهاى صاحبان نعمت و مال، آن را به آنان مى داد...». [بحارالانوار، ج 38، ص 175؛ خصال، ج 2، صص 373- 374.]

اميرالمؤمنين حالت فقر و فاقه اى را توصيف مى كند كه اهل بيت از آن رنج مى بردند و رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله متنعّمان و ثروتمندان را در آنچه داشت، بر آنان ترجيح مى داد. با ملاحظه اينكه: درهاى خانه هاى اهل بيت عليه السلام از شاخه هاى خرما بود اما خانه هاى ديگران، پرده داشت و درهايش از غير شاخه هاى خرما، و از جمله از چوبها بود نه آنگونه كه برخى ادعا مى كنند، فقط پرده و پارچه هاى پشمى.

ب. نصوص دالّ بر وجود درهاى چوب و لنگه دار كه بر روى آن پرده نيز مى زدند. اين متون را در همين بخش خواهيم آورد.

درهاى حجره هاى زنان پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله به مسجد باز مى شد كه مردم در اوقات مختلف و نيز اهل صفّه در آن حضور داشتند. از سوى ديگر نمى توان زنان را در زمستان و تابستان در منطقه گرمسيرى حجاز، در حجره هايشان زندانى كرد و اجازه نداد كه نسيمى به آنان برسد. حال اگر درها باز باشد و پرده ها آويزان، هم ساكنان حجره از چشم ناظران پوشيده خواهند بود و اندكى نسيم خنك كننده به داخل حجره ها خواهد وزيد.

2- مى پرسيم: چه كسى گفته: محمّد بن هلال و عطاء خراسانى در حجره هاى زنان پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله ديده اند، در زمان رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله همان بوده است؟ از وقتى كه آنان ديده اند، سالها بر اين حجره ها گذشته و بارها خريد و فروش شده است. شايد در
اين مدّت درها عوض شده يا آن را از جا كنده باشند و غير ذلك!

3- شخص محمّد بن هلال در حديث خود از حجره هاى زنان پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله سخنى گفته كه بر وجود درهاى يك لنگه يا چند لنگه دلالت دارد. او در تتمه همان سخن خود مى گويد: «... و در حجره عايشه به سوى شام بود و يك لنگه از چوب عرعر يا ساج داشت». [و فاءالوفاء، ج 2، صص 542، 460.]

ابوفديك از محمّد بن هلال حديث مى كند كه گفت: «... از او درباره ى خانه عايشه پرسيدم. گفت: درش به سوى شام بود. گفتم: يك لنگه داشت يا دو لنگه؟ گفت: يك در بود. گفتم: جنسش از چه بود؟ گفت: از چوب عرعر يا ساج...». [ر. ك: وفاءالوفاء، ج 2، صص 459- 460؛ 542.]

سمهودى مى گويد: «اين سخن مستند به گفته ى ابن عساكر است كه مى گويد: و در خانه، شامى بود و در مدّت زندگانى عايشه قفل نداشت». [ر. ك: وفاءالوفاء، ج 2، ص 542.]

عرعر، سرو كوهى است و ساج، درخت تنومند و ستبر، چوب آن سياه و سنگين است و تقريباً زمين آن را نمى پوساند. فقط در سرزمين هند مى رويد. [ر. ك: اقرب الموارد، ج 1، ص 544؛ ج 2، ص 262.]

رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله حجره هاى زنانش را در منازل حارثة بن نعمان ساخت. [ر. ك: وفاءالوفاء، ج 2، صص 462- 463.] آيا معقول است كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله از ميان زنانش فقط در خانه ى عايشه را از چوب عرعر يا ساج بسازد و ديگران را رها كند؟!

با توجه به اين نكته كه پرسش و پاسخ در خصوص خانه عايشه بود و بس، هدف پرسش كننده شناخت ويژگى هاى درها و اينكه يك لنگه داشت يا دو لنگه و از چوب عرعر بود يا ساج، يا از چوب ديگرى، نبود.