آيه: 186 وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ - تفسیر نور سوره البقره نسخه متنی

آيه: 186 وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ

ترجمه

و هرگاه بندگانم از تو درباره من پرسند (بگو:) همانا من نزديكم؛ دعاى نيايشگر را آنگاه كه مرا مى خواند پاسخمى گويم. پس بايد دعوت مرا بپذيرند و به من ايمان آورند، باشد كه به رشد رسند.

نكته ها

برخى افراد از رسول خدا صلى الله عليه وآله مى پرسيدند: خدا را چگونه بخوانيم؟ آيا خدا به ما نزديك است كه او را آهسته بخوانيم و يا اينكه دور است كه با فرياد بخوانيم؟! اين آيه در پاسخ آنان نازل شد.

دعا كننده، آنچنان مورد محبّت پروردگار قرار دارد كه در اين آيه، هفت مرتبه خداوند تعبير خودم را براى لطف به او بكار برده است: اگر بندگان خودم درباره خودم پرسيدند، به آنان بگو: من خودم به آنان نزديك هستم وهرگاه خودم را بخوانند، خودم دعاهاى آنان را مستجاب مى كنم، پس به خودم ايمان بياورند ودعوت خودم را اجابت كنند. اين ارتباط محبّت آميز در صورتى است كه انسان بخواهد با خداوند مناجات كند.

دعا كردن، همراه وهمرنگ شدن با كلّ هستى است. طبق آيات قرآن، تمام هستى در تسبيح و قنوت هستند؛ كلّ له قانتون (552) و تمام موجودات به درگاه او اظهار نياز دارند؛ يَسئله مَن فى السموات والارض (553) پس ما نيز از او درخواست كنيم تا وصله ى ناهمگون هست ى نباشيم.

قرآن درباره دعا سفارشاتى دارد، از آن جمله:

1- دعا و درخواست بايد خالصانه باشد. فادعوا اللّه مخلصين له الدين (554)

2- با ترس و اميد همراه باشد. وادعوه خوفاً وطمعاً (555)

3- با عشق و رغبت و ترس توأم باشد. يدعوننا رغباً و رهباً (556)

4- با تضرّع و در پنهانى صورت بگيرد. ادعوا ربكم تضرعاً و خفية (557)

5 - با ندا و خواندنى مخفى همراه باشد. اذ نادى ربّه نداء خفياً (558)

در اصول كافى، صدها حديث در اهميّت، نقش وآداب دعا، توجّه واصرار وذكر حاجت ها هنگام دعا ودعاى دسته جمعى وايمان به استجابت آن آمده است.

سؤال (559) : چرا گاهى دعاى ما مستجاب نمى شود؟

پاسخ: عدم استجابت دعاى ما به خاطر شرك يا جهل ماست. در تفسير الميزان مى خوانيم كه خداوند در اين آيه مى فرمايد: اجيب دعوة الداع اذا دعان خودم اجابت مى كنم دعا كننده اى را كه فقط مرا بخواند و با اخلاص تمام، از من طلب خير كند. پس اگر دعا مستجاب نشد، يا به جهت آن است كه ما از خداوند خير نخواسته ايم، و در واقع براى ما شرّ بوده و يا اگر واقعاً خير بوده، خالصانه و صادقانه از خداوند درخواست نكرده ايم و همراه با استمداد از غير بوده است. و يا اينكه استجابت درخواست ما، به مصلحت ما نباشد كه به فرموده روايات، در ا ين صورت به جاى آن بلايى از ما دور مى شود ويا براى آينده ما يا نسل ما ذخيره مى شود ويا در آخرت جبران مى گردد.

در اصول كافى مى خوانيم: كسى كه غذاى حرام بخورد، يا امر به معروف ونهى از منكر نكند ويا از سر غفلت وبى اعتنايى دعا كند، دعايش مستجاب نمى گردد.

معناى دعا، ترك كسب وكار نيست، بلكه توكّل به خداوند همراه با تلاش است. لذا در حديث مى خوانيم: دعاى بيكار مستجاب نمى شود.

شايد قرار گرفتن آيه ى دعا در ميان آيات روزه به خاطر تناسب بيشترى است كه ماه خدا با دعا دارد.

سؤال: با اينكه كارهاى خداوند قانون مند و براساس عوامل و سنّت هاى ثابت است، پس دعا چه نقشى دارد؟

پاسخ: همانگونه كه انسان در سفر، حكم نماز و روزه اش غير از انسان در وطن است، انسان دعا كننده با انسان غافل از خدا متفاوت هستند و سنّت خداوند لطف به اوّلى است، نه دوّمى. آرى، دعا و گفتگو با خداوند، ظرفيّت انسان را براى دريافت الطاف الهى بيشتر مى كند. همان گونه كه توسل و زيارت اولياى خدا، شرايط انسان را عوض مى كند. چنانكه اگر كودكى همراه پدر به مهمانى رود، دريافت محبّتش بيش از آن خواهد بود كه تنها برود. بنابراين دعا، زيارت و توسل، سبب تغيير شرايط است، نه برهم زدن سنّت هاى قطعى الهى.

درباره نزديكى خدا به انسان، فيض كاشانى قدس سره مى گويد:

گفتم كه روى خوبت، از ما چرا نهان است گفتا تو خود حجابى ورنه رخم عيان است

گفتم فراق تا كى، گفتا كه تا تو هستى گفتم نفس همين است، گفتا سخن همان است

پيام ها

1- دعا در هرجا ودر هر وقت كه باشد، مفيد است. چون خداوند مى فرمايد: من نزديك هستم. فانّى قريب (560)

2- خداوند به ما نزديك است، ولى ما چطور؟ اگر گاهى قهر او دامن ما رامى گيرد، به خاطر دورى ما از خداوند است كه در اثر گناهان مى باشد. فانّى قريب

3- استجابت خداوند دائمى است، نه موسمى. اُجيب نشانه ى دوام است.

4- با آنكه خدا همه چيز را مى داند،امّا دعا كردن وظيفه ى ماست. فليستجيبوا لى

5 - دعا آنگاه به اجابت مى رسد كه همراه با ايمان باشد. فليؤمنوا بى

6- دعا، وسيله ى رشد و هدايت است. لعلّهم يرشدون

552-خطبه ى پيامبر صلى الله عليه وآله در جمعه آخر ماه شعبان.
553-وسائل، ج 7، ص 119.
554-بقره، 116.
555-الرحمن، 29.
556-غافر، 14.
557-اعراف، 56 .
558-انبياء، 90 .
559-اعراف، 55 .
560-مريم، 3 .