آيه: 198 لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِن كُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّآلِّينَ - تفسیر نور سوره البقره نسخه متنی

آيه: 198 لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِن كُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّآلِّينَ

ترجمه

گناهى بر شما نيست كه (به هنگام حج) به سراغ فضل پروردگارتان (وكسب و تجارت) برويد. پس چون از عرفات كوچ كرديد، خدا را در مشعرالحرام ياد كنيد، و اورا ياد كنيد از آن روى كه شما را با آنكه پيش از آن از گمراهان بوديد، هدايت كرد.

نكته ها

عرفات، نام سرزمينى است در بيست كيلومترى مكّه كه بر زائران خانه خدا واجب است از ظهر روز نهم ذى الحجة تا غروب در آنجا بمانند و اگر قبل از غروب از آنجا خارج شوند بايد يك شتر جريمه دهند. واژه ى عرفات از معرفت به معناى محلّ شناخت است. در آنجا آدم وحوا عليهما السلام يكديگر را شناختند و به گناه خود اعتراف كردند. به فرموده امام صادق و امام باقر عليهما السلام جبرئيل در اين مكان به حضرت ابراهيم گفت: وظايف خود را بشناس و فراگير. (584)

در حديث مى خوانيم: حضرت مهدى عليه السلام هر سال در عرفات حضور دارند. زمين عرفات خاطراتى از ناله ها و اشك هاى اولياى خدا دارد. در روايات مى خوانيم: غروب عرفه، خداوند تمام گناهان زائران خانه خود را مى بخشد. وبراى روز عرفه دعاهاى خاصّى از امام حسين و امام سجاد عليهما السلام نقل شده است. (585)

از نشانه هاى جامعيّت اسلام آن است كه در كنار اعمال عبادى حج، به زندگى مادّى و كسب معاش نيز توجّه دارد. همانگونه كه در سوره جمعه در كنار دستور به شركت در نماز جمعه، مى فرمايد: بعد از پايان نماز به سراغ كسب معاش برويد. (586) آرى، حج در عين عبادت، اقتصا د است.

امام صادق عليه السلام فرمودند: يكى از آثار حج، تشكيل يك اجتماع بزرگ از مسلمانان نقاط مختلف جهان و نقل و انتقال انواع تجربيات مى باشد و زمينه ى انجام مبادلات تجارى و اقتصادى است. (587)

پيام ها

1- مبارزه با تحجّر از برنامه هاى قرآن است. گروهى فكر مى كردند دين امرى يك بُعدى و حج يك عبادت خشك است، اسلام اين تفكّر را ردّ مى كند. ليس عليكم جناح

2- درآمد حلال، فضل الهى است. قرآن بجاى واژه كسب، كلمه ى فضل را بكار برده تا بگويد: درآمد حلال فضل الهى است. فضلا من ربّكم

3- گرچه تلاش وطلب از شماست؛ تبتغواامّا رزق، فضل خداوند است. فضلاً من ربّكم

4- رزق رسانى، از شئون ربوبيّت الهى است. فضلاً من ربّكم

5 - در رزق رسانى، دست خداوند باز است. كلمه فضل نكره آمده است. فضلاً من ربّكم

6- انجام عبادات بايد طبق دستور باشد. واذكروه كما هداكم

7- توجّه به توفيق الهى از يك سو و خطاها و گناهان گذشته ى خود از طرف ديگر، عشق و علاقه انسان را به الطاف خداوند زياد مى كند. هداكم و ان كنتم من قبله لمن الضالين

8 - سابقه خودتان را فراموش نكنيد، او بود كه شما را هدايت كرد. ان كنتم من قبله لمن الضّالين

584-تفسير نورالثقلين، ج 1، ص 181 و برهان، ج 1، ص 193.
585-تفسير نورالثقلين، ج 3، ص 183.
586-كافى، ج 4، ص 207.
587-براى تفصيل بيشتر به كتاب حج نوشته مؤلف مراجعه شود.