آيه: 190 وَقَاتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبِّ الْمُعْتَدِينَ
ترجمه
و در راه خدا با كسانى كه با شما مى جنگند،بجنگيد ولى از حدّ تجاوز نكنيد، كه خداوند تجاوزكاران را دوست نمى دارد.نكته ها
در اين آيه ضمن تصريح به ضرورت دفاع و مقابله در برابر تجاوز ديگران، يادآور مى شود كه در ميدان جنگ نيز از حدود و مرزهاى الهى تجاوز نكرده و متعرض بيماران، زنان، كودكان و سالمندانى كه با شما كارى ندارند نشويد. قبل از دعوت آنان به اسلام، دست به اسلحه نبريد و شروع كننده جنگ نباشيد و مقرّرات و عواطف انسانى را حتّى در جنگ مراعات كنيد. بعضى از صفات، در شرايط مختلف ارزش خود را از دست مى دهند؛ مثلا ترحّم يك ارزش است، ولى ترحّم بر پلنگ تيز دندان، ستمكارى بر گوسفندان است. و يا علم يك ارزش است، لكن گاهى ندانستن ارزش مى شود. مثلا شبى كه حضرت على عليه السلام در بستر پيامبر صلى الله عليه وآله به جاى آن حضرت خوابيد و پيامبر خدا هجرت نمودند، ارزش اين فداكارى بدان است كه حضرت على نداند كه كشته مى شود يا نه. و اگر بداند كه او را نمى كشند، افراد عادّى نيز حاضرند چنين عملى را انجام بدهند. به هر حال هر يك از سخاوت و شجاعت ممكن است در شرايطى كم ارزش يا پرارزش يا بى ارزش شود، لكن تنها صفتى كه هرگز از ارزش نمى افتد، مسئله ى عدالت است كه در هر زمان و مكان و نسبت به هر فرد، دوست يا دشمن يك ارزش است. در اسلام براى برخورد با دشمن مراحلى تعيين شده است: 1- بى اعتنايى. دع أذاهم (574) 2- اعراض. فاعرض عنهم (575) 3- خشونت. واغلظ عليهم (576) 4- جنگ. فقاتلوا الّذين يقاتلونكم (577) جنگ مسلمين، براى دفاع از خود و دين خداوند است، لكن هدف دشمن از جنگ، خاموش كردن نور خدا؛ ليطفؤا نور اللَّه بافواههم (578) وبه تسليم كشاندن مسلمانان است. لن ترضى عنك اليهود و لا النصارى حتّى تتّبع ملتهم (579)پيام ها
1- دفاع و مقابله به مثل، از حقوق انسانى است. اگر كسى با ما جنگيد ما هم با او مى جنگيم. قاتلوا... الذين يقاتلونكم 2- هدف از جنگ در اسلام، گرفتن آب و خاك و يا استعمار و انتقام نيست، بلكه هدف، دفاع از حقّ با حذف عنصرهاى فاسد و آزادسازى افكار و نجات انسان ها از خرافات و موهومات مى باشد. فى سبيل اللَّه 3- حتّى در جنگ بايد عدالت وحقّ رعايت شود. قاتلوا... لاتعتدوا بارها قرآن با جمله ى لاتعتدوا سفارش كرده كه در انجام هر فرمانى از حدود ومرزها تجاوز نشود. 4- ظلم و ستم، رشته ى محبّت الهى را پاره مى كند. ان اللَّه لا يحبّ المعتدين 5 - تنها حضور در جبهه سبب قرب الهى نيست، بلكه محبوبيّت نزد پروردگار زمانى است كه در جنگ عادل باشيم و حقوق را رعايت كنيم. لا تعتدوا ان اللَّه لا يحبّ المعتدين 6- در جنگ، هدف بايد فقط خدا باشد، نه هوسها، تعصّب ها، غنائم، ريا و سمعه. فى سبيل اللَّه 7- حتّى در دفاع از حقّ طبيعى خود، بايد خدا را در نظر گرفت. با آنكه آنان جنگ را عليه شما آغاز كردند و شما بايد دفاع كنيد، ولى باز هم فى سبيل اللَّه باشد.574-تفسير مجمع البيان، ج 2، ص 509.
575-امام صادق عليه السلام در تفسير اين آيه فرمودند: هرگاه هلال ماه رمضان را ديديد، روزه بگيريد و در پايان، همين كه هلال ماه شوال را ديديد، عيد فطر بگيريد. تفسير نورالثقلين، ج 1، ص 176.
576-احزاب، 48.
577-نساء، 63.
578-توبه، 73.
579-بقره، 190.