سپس از همانجا كه مردم كوچمى كنند، كوچ كنيد و از خداوند طلب آمرزش نماييد كه خداوند آمرزنده ى مهربان است.
نكته ها
در اين آيه ضمن دستور به حركت دسته جمعى همراه مردم، به اهل مكّه تذكّر مى دهد مبادا خيال كنيد كه چون اهل حرم يا از قبيله ى قريش و امثال آن هستيد بايد حركات عبادى شما با ديگران فرقى داشته باشد، اين خودبزرگ بينى ها را كنار گذاشته و همچون عموم مردم باشيد. اساساً يكى از آثار و فلسفه هاى حج، كنار زدن امتيازات پوشالى است. در آنجا انسان از كفش، كلاه، لباس، همسر ومسكن خود مى گذرد و قطره اى مى شود كه به دريا ملحق شده است. در اين آيه، دو بار و در آيه قبل يك مرتبه كلمه افاضة بكار رفته كه به معناى حركت دسته جمعى است، اين تكرار و اصرار نشان مى دهد كه حركت دسته جمعى در انجام عبادات ارزشمند است. استغفار و ذكر خداوند، بهترين اعمال عرفات و مشعر است. گرچه در اين سرزمين ها اصل توقف، شرط است و هيچ عمل ديگرى واجب نيست، امّا در اين آيات، قرآن ما را به ذكر خدا و ياد سوابق پرخطا و اشتباه خود و طلب آمرزش درباره گذشته ى خويش دعوت مى كند. مگر مى توان در سرزمينى كه اولياى خدا اشك ريخته اند بى تفاوت نشست.
پيام ها
1- امتيازطلبى، تحت هر نام وعنوانى، ممنوع است. افيضوا من حيث افاض النّاس 2- حركت دسته جمعى، ارزش دارد. افيضوا من حيث افاض الناس 3- هرگز مأيوس نشويم، گذشته ها هرچه باشد استغفار چاره ساز است. زيرا او غفور و رحيم است. واستغفروا انّ اللَّه غفور رحيم