ترجمه تفسیر المیزان جلد 6

مطلق طعامهاى حلال نه بر شراب ذكر كرده‏اند وارد است، و هيچكدام خالى از اين اشكال نيست، زيرا برگشت معناى همه آن وجوه به اين معنا است: كسانى كه ايمان آورده و عمل صالح مى‏كنند اگر از محرمات بپرهيزند حرجى بر آنها نيست كه از خوردن حلالها بهره‏مند شوند. و واضح است كه اين معنا خالى از يكى از آن دو اشكال نيست.

بعضى گفته‏اند كه در اين آيه چيزى حذف شده، و تقدير آن چنين است:" ليس على الذين آمنوا و عملوا الصالحات جناح فيما طعموا و غيره اذا ما اتقوا المحارم- حرجى نيست بر كسانى كه ايمان آورده و عمل صالح انجام مى‏دهند در آنچه تا كنون از اين گناه و غير آن مرتكب شده‏اند مادامى كه از حرامها بپرهيزند"، و اين وجه صحيح نيست، زيرا صرفنظر از اينكه در كلام دليلى بر اين تقدير نيست اشكال سابق هم در جاى خود باقى است.

بعضى ديگر گفته‏اند: ايمان و عمل صالح با هم شرط حقيقى نيستند، بلكه شرط، تنها تقوا و پرهيز از محرمات است، و ايمان و عمل صالح را بعنوان دليل بر وجوب تقوا ذكر فرموده. «1»

اين وجه نيز صحيح نيست و از ظاهر آيه بسيار بعيد است، زيرا ظاهر سياق آيه اينست كه مى‏خواهد نفى كند حرج را از شرابخوارى‏هاى گذشته، و اين نفى حرج هيچ شرطى ندارد، نه ايمان و نه عمل صالح و نه تقوا و پرهيز از محارم.

كسانى ديگر هم در توجيه آيه گفته‏اند: ايمان، عمل صالح و تقوا هر سه شرطند، نه فقط تقوا، بدليل اينكه نسبت به مؤمن صحيح است گفته شود كه حرجى بر او نيست و ليكن نسبت به كافر صحيح نيست، چون او مستحق عقاب است «2».

اين وجه هم باطل است، براى اينكه با اين حرفها نمى‏توان آيه را مخصوص به مؤمنين كرد، چون اين آيه عينا نظير آيه" قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ" «3» و آيه" قُلْ لا أَجِدُ فِي ما أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّماً عَلى‏ طاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَماً مَسْفُوحاً" «4» است كه هيچ اختصاصى به مؤمنين ندارند، و اسمى از مؤمنين در آنها برده نشده، يا نظير آيه" يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى‏" تا جمله" إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ" «5» است كه خطاب را متوجه عنوان" ناس" كرده كه هم شامل مؤمن است‏

(1 و 2) تفسير روح المعانى ج 7 ص 16.

(3) سوره اعراف آيه 32.

(4) اى محمد به اين كفار بگو در آنچه به من وحى شده نمى‏يابم چيزى را از خوردنيها كه حرام شده باشد بر خورنده‏اش مگر اينكه مردار باشد يا خونى باشد ريخته شده. سوره انعام آيه 14.

(5) هان اى مردم! ما شما را از نر و ماده‏اى آفريديم و شما را شاخه شاخه و قبيله قبيله قرار داديم تا يكديگر را به قبيله و نسبتش بشناسيد، بدرستى پر ثواب‏ترين و بلندمنزلت‏ترين شما با تقواترين شما است.

سوره حجرات آيه 13.