با توجه به اينكه قبل از هجرت، خمر تحريم شده بوده و صحابه از آن مطلع بوده‏اند اين روايات داراى اشكال هستند - ترجمه تفسیر المیزان جلد 6

اوايل هجرت، شراب بر مسلمين تحريم بوده است. و اگر سياق آيات مورد بحث مخصوصا جمله" فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ" و آيه" لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ جُناحٌ فِيما طَعِمُوا إِذا مَا اتَّقَوْا ..." را مورد دقت قرار دهيم جاى هيچ شبهه باقى نمى‏ماند كه ابتلاى عده‏اى از مسلمين به اين عمل در ايامى كه آيه سوره بقره نازل شده و هنوز آيات مائده نازل نشده بوده از باب دنباله عادت زشت قبلى بوده است، عينا مانند همخوابگى با زنان بوده است در شبهاى ماه رمضان، كه چون سابقا عادت بر اين عمل داشته‏اند دشوارشان بود كه در شبهاى ماه رمضان از آن صرفنظر كنند، و مرتكب عصيان مى‏شده‏اند، تا اينكه آيه" أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلى‏ نِسائِكُمْ هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ فَتابَ عَلَيْكُمْ" «1» نازل شد و حكم قبلى را نسخ كرد.

با توجه به اينكه قبل از هجرت، خمر تحريم شده بوده و صحابه از آن مطلع بوده‏اند اين روايات داراى اشكال هستند

پس بخوبى روشن شد كه در اين روايات از دو جهت اشكال هست:

يكى از جهت اختلافى كه در تعيين تاريخ تحريم خمر در آنها هست كه در روايت اولى تاريخ تحريم خمر قبل از جنگ احد ذكر شده بود. و در بعضى از روايات مانند روايتى كه طبرى در تفسير خود و سيوطى در در المنثور از طبرى و ابن منذر و قتاده نقل كرده تاريخ آن بعد از جنگ احزاب ذكر شده است. «2» ليكن اين اشكال را تا اندازه‏اى مى‏توان رفع نمود و گفت:

ممكن است مراد از اينكه: تحريم خمر بعد از جنگ احزاب بوده، اين باشد كه آيات سوره مائده در آن ايام نازل شده است، گر چه اين محمل خيلى با لفظ بعضى از روايات موافقت ندارد.

دوم از جهت اينكه دلالت دارند بر اينكه شراب قبل از نزول آيات سوره مائده حرام نبوده، و يا اگر حرام بوده حرمتش حتى براى اصحاب هم واضح نبوده است، و حال آنكه آيه شريفه سوره اعراف صراحت دارد در تحريم مطلق" اثم"، و آيه سوره بقره هم صراحت دارد در اينكه شرب خمر" اثم" است، با اين حال چطور در اين ايام حرمت خمر براى اصحاب واضح نبوده است؟! و اينكه كسى بگويد: حرمت" اثم" در مكه و قبل از هجرت در ضمن يك عده از گناهان در آيه‏

(1) حلال شده است براى شما در شب‏هاى صيام هم‏خوابگى با زنان‏تان، آنها لباس شما و شما لباس براى آنهاييد، خدا دانست كه چگونه شما به خود خيانت كرديد و لذا از جرم و گناه شما در گذشت.

سوره بقره آيه 187.

(2) در المنثور ج 2 ص 318.