التفات و توجه به اين مسير، تاثير بارزى در عمل انسان دارد و عمل صالح منبع استكمال نفس و سعادت آنست
همانطورى كه گفتيم اين حقيقت، حقيقتى خارجى و مانند ساير حقايق تكوينى ثابت و لا يتغير است و علم اشخاص و جهلشان در بود و نبود آن دخالت ندارد، ليكن التفات و توجه داشتنشان هم بىاثر در عمل آنان نيست بلكه تاثير بارزى در عمل آنها دارد و معلوم است كه يگانه مربى نفس انسان همان عمل اوست، عمل است كه نفس را مطابق سنخ خود بار مىآورد، عمل است كه اگر با واقع و نفس الامر و غايتى كه ايجاد و صنع براى آن بود مطابقت و سازگارى داشته باشد نفسى كه با چنين عملى استكمال كند نفسى سعيد و نيكبخت بوده و پاداش تمامى زحماتى كه متحمل شده و نتيجه همه مساعيش را در مىيابد و در اين راه خسران و ضررى نمىبيند. و ما راجع به اين معنا در بسيارى از مواضع اين كتاب بطورى كه جاى شبههاى نماند بيان بيشترى نمودهايم، اينك در اينجا نيز بمنظور توضيح و مقدار مناسب اشاره به آن نموده و مىگوييم:انسان مانند ساير مخلوقات موجودى است تحت تربيت الهى، بطورى كه هيچ شانى از شؤون او از نظر پروردگار دور نيست كما اينكه خداى تعالى فرموده:" ما مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِناصِيَتِها إِنَّ رَبِّي عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ" «1» و اين تربيت، تربيتى است تكوينى، نظير تربيتى كه خداى سبحان در غير آدميان و جميع كائنات در مسيرى كه همگى بسوى خداى خود دارند اعمال نموده، و خودش فرموده است:" أَلا إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الْأُمُورُ" «2» و چگونگى اين تربيت بين هيچ موجودى و موجود ديگرى تفاوت ندارد، زيرا اين صراط صراطى است مستقيم، و امرى است متشابه، و شامل جميع كائنات، هم چنان كه فرموده:" ما تَرى فِي خَلْقِ الرَّحْمنِ مِنْ تَفاوُتٍ" «3».(1) و هيچ جنبندهاى نيست مگر اينكه او (خداوند عزيز) زمامگير او است بدرستى پروردگار من بر راه راست است. سوره هود آيه 56.(2) آگاه باش كه جميع امور بسوى خدا برگشت مىكند. سوره شورى آيه 53.(3) در خلقت رحمان (پروردگار متعال) تفاوتى نمىبينى. سوره ملك آيه 4.