مورد استعمال عبارت" مِنْ دُونِ اللَّهِ" در قرآن، و بيان اينكه خدا قابل انكار نيست هر چند در تشخيص اسماء و صفات او اشتباه شود و به ظاهر انكار گردد.

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

" وَ إِذْ قالَ اللَّهُ يا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ أَ أَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِي وَ أُمِّي إِلهَيْنِ مِنْ دُونِ اللَّهِ".

كلمه" اذ" ظرف زمان و متعلق است به محذوفى كه مقام دلالت بر آن دارد، و مقصود از آن زمان روز قيامت است، بدليل اينكه در چند آيه بعد مى‏فرمايد: امروز روزى است كه راستگويى راستگويان آنان را سود مى‏دهد، و نيز به دليل اينكه خود عيسى (ع) در جواب خداوند عرض مى‏كند: من تا زنده بودم شاهد و ناظر اعمال‏شان بودم ولى بعد از اينكه مرا به جوار خود خواندى اطلاعى از اعمال آنها ندارم تو خودت رقيب و ناظر بر آنان بودى.

در آيه مورد بحث از مريم به مادر تعبير شده و گفته شده: مرا و مادرم را دو معبود بگيريد، با اينكه ممكن بود گفته شود: مرا و مريم را دو معبود، اين تعبير براى اين بود كه تا بر مهمترين حجت‏هاى آنان بر الوهيت عيسى و مريم دلالت كند. و آن حجت عبارت است از تولدش از مريم بدون وجود پدر، آرى جهت اصلى اينكه نصارا هوس پرستش اين دو را كردند، همين مادرى و فرزندى اينطورى بود، بنا بر اين تعبير كردن از آن دو به" عيسى و مادرش" بهتر و رساتر دلالت بر اين معنى مى‏كند، تا اينكه گفته شود: عيسى و مريم.

" دون" كلمه‏ايست كه بالمال معنى غير را مى‏دهد و در آن استعمال مى‏شود. راغب گفته: به كسى كه در انجام كارى قاصر است گفته مى‏شود" دون"، بعضى از علماى ادب گفته‏اند: اين لفظ مقلوب از" دنو" و" ادون" و" دنى" است. و اينكه خداى تعالى فرمود:" لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِكُمْ" به اين معنا است كه دوستى كه در ديانت يا به قول بعضى در قرابت به پايه شما نمى‏رسد انتخاب و اتخاذ نكنيد. و اينكه فرمود" وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ" به اين معنى است كه خدا مى‏بخشد گناه كمتر از اين و به قول بعضى غير اين را. و اين دو معنى (كمتر- غير) هر دو با هم متلازمند و به همين معنى است آيه شريفه:" أَ أَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِي وَ أُمِّي إِلهَيْنِ مِنْ دُونِ اللَّهِ" «1». يعنى غير خدا