معناى" بحيره"،" سائبه"،" وصيله" و" حامى"، چهار قسم حيواناتى كه در جاهليت احكام خاصى داشتند - ترجمه تفسیر المیزان جلد 6

منسوب به اوست، بلكه اوصافشان هم از نظر اينكه اوصافند و بس (نه از جهت اينكه موضوع اينگونه احكام غلط شده‏اند) مخلوق و منسوب به خدايند، الا اينكه اين اوصاف چون داراى دو جهت هستند از يك جهت منسوب به خدا و از جهت ديگر موضوع احكام جاهليتند، از اين رو بايد مراد از نفى اين چهار صنف نفى همين صفات باشد نه ذوات، بنا بر اين برگشت نفى تشريع" بحيره" و آن ديگران به نفى مشروعيت احكامى است كه به آنها نسبت داده مى‏شده، و در بين مردم آن عصر معروف بوده. و اين اصناف چهارگانه از انعام گر چه در معناى اسمائشان اختلاف شده است و نتيجتا تشخيص احكام هر كدام هم همانطورى كه خواهيد ديد مختلف شده است، ليكن چيزى كه مسلم است اين است كه نظر واضع آنها در احكامى كه براى انعام چهارگانه جعل نموده يك نحوه احترامى است براى آنها، يا واضع خواسته است رعايت حال آنها را كرده تا حدى آنها را آزادى دهد. سه صنف از اين چهار صنف يعنى" بحيره"،" سائبه" و" حامى" از جنس شتر و يك صنف آن يعنى" وصيله" از جنس گوسفند است.

معناى" بحيره"،" سائبه"،" وصيله" و" حامى"، چهار قسم حيواناتى كه در جاهليت احكام خاصى داشتند

اما" بحيره": در مجمع البيان از زجاج نقل كرده كه او گفته است بحيره ماده شترى بوده كه پنج شكم زائيده باشد، و شكم پنجم آن نر باشد. و چون رسم چنين بوده كه گوشهاى اين بچه شتر را پاره كرده و شكاف فراخى به آن مى‏دادند از اين جهت آن را بحيره مى‏ناميده‏اند.

و نيز رسمشان اين بوده كه بر پشت آن سوار نمى‏شدند، و آن را نمى‏كشتند، و از باب احترام از هيچ آب و علفى منعش نمى‏نمودند و پيادگان هر چه هم خسته مى‏شدند بر پشت آن سوار نمى‏شدند.

از ابن عباس نقل شده كه گفته است: رسم عرب اين بود اگر ماده شترى پنج شكم مى‏زاييد، شكم پنجمش اگر نر بود آن را مى‏كشتند و همگى از مرد و زن از گوشتش مى‏خوردند، و اما اگر ماده بود گوشش را مى‏شكافتند و اين همان بحيره است، و اگر هم آن را مى‏كشتند مو و كرك آن را از پوستش نمى‏كندند، و در هنگام كشتن هم اسم خداى را بر آن نمى‏بردند، و بار بر پشتش نمى‏بستند، چشيدن شير آن را و همچنين ساير انتفاعات آن را بر زنان حرام شمرده و همه انتفاعات از زنده آن را مخصوص مردان مى‏دانستند ولى خوردن گوشت آن را براى هر دو طايفه تجويز مى‏كردند: و نيز از محمد بن اسحاق نقل شده كه گفته: بحيره ماده شترى است كه از سائبه تولد يافته باشد.

اما" سائبه": در مجمع البيان «1» از زجاج و علقمه نقل مى‏كند كه" سائبة" عبارت از

(1) مجمع البيان ج 4 ص 252.