اعتبار عبوديت براى خداى سبحان‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 6

مشتمل است بر دليلى كه مى‏رساند هر جا و در حق هر كسى بندگى تصور شود حق مسلم و عقلى مولا است كه در آن بنده به عذاب تصرف كند، براى اينكه فرض شد كه مولا و مالك اوست، و عقل همين طور كه شكنجه و ساير تصرفات و تكاليف شاقه را براى مولى و نسبت به عبد خود تجويز مى‏كند و چنين حقى را به او مى‏دهد، تصرفات غير شاقه را نيز براى او مباح مى‏داند، پس عقل حكم مى‏كند به اينكه مولا مى‏تواند بهر نحوى كه بخواهد در بنده خود تصرف كند، و تنها تصرفاتى را تجويز نمى‏كند كه زشت و مستهجن باشد، آنهم نه از جهت رعايت حال و احترام بنده، بلكه از جهت رعايت احترام خود مولى و اينكه اينگونه تصرفات زيبنده ساحت مولويت نيست، و لازمه اين معنا اين است كه بنده نيز بايد در آنچه كه مولايش او را بدان تكليف كرده و از او خواسته اطاعت و پيروى كند، و براى او در هيچ عملى كه خوش آيند مولايش نيست هيچگونه استقلالى نخواهد بود، چنان كه آيه شريفه" بَلْ عِبادٌ مُكْرَمُونَ لا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ" «1» نيز تا اندازه‏اى به اين معنا اشاره دارد و همچنين آيه شريفه (ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا عَبْداً مَمْلُوكاً لا يَقْدِرُ عَلى‏ شَيْ‏ءٍ وَ مَنْ رَزَقْناهُ مِنَّا رِزْقاً حَسَناً فَهُوَ يُنْفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَ جَهْراً هَلْ يَسْتَوُونَ". «2»

و ما اگر بخواهيم جهاتى را كه قرآن شريف در مساله عبوديت متعرض شده همه را مورد بحث قرار دهيم بايد كه در طى چند فصل راجع به آن بحث كنيم.

اعتبار عبوديت براى خداى سبحان‏

1- اعتبار عبوديت براى خداى سبحان: در قرآن كريم آيات بسيار زيادى است كه مردم را بندگان خدا حساب كرده، و اساس دعوت دينى را بر همين مطلب بنا نهاده كه مردم همه بنده و خداى تعالى مولاى حقيقى ايشان است، بلكه چه بسا از اين نيز تعدى كرده و همه آنچه را كه در آسمانها و زمين است به همين سمت موسوم كرده، نظير همان حقيقتى كه از آن به اسم ملائكه تعبير شده، و حقيقت ديگرى كه قرآن شريف آن را جن ناميده و فرموده:" إِنْ كُلُّ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إِلَّا آتِي الرَّحْمنِ عَبْداً". «3»

(1) بلكه بندگان محترمند كه در گفتار از او پيشى نمى‏گيرند و به دستوراتش عمل مى‏كنند. سوره انبياء آيه 26.

(2) خداوند بنده‏اى را مثل زده كه ملك ديگرى است و خود قادر بر هيچ چيز نيست، و (اينك آن را با آزاد مردى مقايسه مى‏كنيم كه) ما از خزينه كرم خود روزى نيكويى به او داده‏ايم، و از چون غلام كسى نيست آشكارا و پنهانى انفاق ميكند، آيا اينان مثل همند؟ سوره نحل آيه 75.

(3) هيچكسى از همه آنان كه در آسمانها و زمين‏اند نيست مگر اينكه خداى را از در بندگى در خواهد آمد. سوره مريم آيه 94.