آيه: 141 وَهُوَ الَّذِي أَنشَأَ جَنَّاتٍ مَّعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ كُلُواْ مِن ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُواْ حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلاَ ت ُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ - تفسیر نور سوره الأنعام نسخه متنی

آيه: 141 وَهُوَ الَّذِي أَنشَأَ جَنَّاتٍ مَّعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ كُلُواْ مِن ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُواْ حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلاَ ت ُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ

ترجمه:

و اوست كسي كه به وجود آورد باغهايي با داربست و بي داربست ، و درخت خرما و كشتزار با خوردني هاي گوناگون ، و زيتون و انار، (برخي ميوه ها) شبيه به همند و برخي شباهتي با هم ندارند. همين كه باغها ثمر داد، از ميوه اش بخوريد و روز درو كردن و ميوه چيدن حق ّ آن (محرومان ) را بدهيد و اسراف نكنيد، چرا كه خداوند، اسراف كاران را دوست ندارد.

نكته ها:

((جنّات ))، باغهاي پر درخت و زمين هاي پوشيده از زراعت است . ((معروش ))، درختي است كه نياز به داربست دارد. ((اكل )) به معناي مأكول و خوراكي است .

در آيه 99 همين سوره خوانديم : (انظروا الي ثمره اذا أثمر) هنگامي كه درخت بار آورد، با دقّت به آن نگاه كنيد. در اين آيه مي خوانيم كه (كلوا من ثمره اذا اثمر)، هنگامي كه بار داد، بخوريد. نتيجه اينكه : خوردن بايد با تأمّل و دقّت باشد، نه غافلانه .

امام باقر(ع) پس از تلاوت اين آيه فرمود: شخصي زراعتي داشت كه تمام محصولاتش را صدقه مي داد و خود و عيالش بي چيز مي ماندند. خداوند اين عمل را اسراف خواند. (490) .

اين آيه ، درس خداشناسي را همراه با اجازه مصرف خواركي ها و رسيدگي به طبقات محروم و انفاق به آنان و اعتدال داشتن و زياده روي نكردن در مصرف و انفاق را بيان مي كند.

(انشاء ، كلوا، آتو، لا تسرفوا) چنانكه در جاي ديگر نيز مي خوانيم : (و الّذين اذا انفقوا لم يسرفوا و لم يقتروا و كان بين ذلك قواما) (491) امام صادق (ع) ذيل اين آيه فرمودند: حتّي اگر مسلمان يافت نشد، حق ّ برداشت را به مشرك فقير بپردازيد (492) در روايتي ديگر فرمود: اين حق ّ برداشت ، غير از زكات است . (493) .

امام صادق (ع) فرمود: ميوه را در شب برداشت نكنيد و شبانه درو نكنيد تا فقيران نيز بتوانند حاضر شوند و چيزي بگيرند. (494) .

در سوره ((ن والقلم )) نيز مي خوانيم كه خداوند باغ كساني را كه تصميم گرفتند شبانه و به دور از چشم فقرا ميوه ها را بچينند و به آنها ندهند، سوزاند.

پيام ها:

1- تنوّع ميوه ها و محصولات كشاورزي ، آن هم از يك آب وخاك ، نشانه قدرت الهي است . (انشاء ... مختلفا اكله )

2- خداوند براي خود در محصولات ، حقّي قرار داده است . (آتوا حقّه ) (آري ، نور و هوا، آب و خاك ، توان و نيرو و فكر و استعداد، همه و همه از آن خداوند است و او بر همه حق ّ دارد.)

3- در انفاق نيز ميانه رو باشيم . (و آتوا حقّه يوم حصاده و لاتسرفوا)

4- اسلام ، دين اعتدال است ، هم تحريم نابجا را ممنوع مي كند (در آيه قبل ) و هم مصرف بي رويّه را. (لاتسرفوا)

5- شرط مصرف ، پرداخت حق ّ محرومان است . (كلوا... آتوا حقّه )

6- مقدار مصرف ، محدود به عدم اسراف است . (كلوا... لا تسرفوا)

7- هنگام برداشت محصول ، به ياد محرومان باشيم . (يوم حصاده )

8- توليد و محصول را در زماني برداشت كنيم تا زمينه ي بهره برداري ديگران هم باشد. (يوم حصاده )

9- هنگام رسيدن وبرداشت محصول ، آمادگي انسان براي انفاق بيشتر است ، پس فرصت را از دست ندهيم . (آتوا حقّه يوم حصاده )

10- ميوه ي نارس نخوريد وميوه را تازه مصرف كنيد. (كلوا من ثمره اذا اثمر)

11- اسراف كار، مبغوض خداوند است . (انّه لايحب ّ المسرفين )

490-تفسير نورالثقلين
491-فرقان ، 67
492-بحار، ج 93، ص 96
493-برهان ، ج 1، ص 557
494-كافي ، ج 3، ص 565