آيه: 38 وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِي الأَرْضِ وَلاَ طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلاَّ أُمَمٌ أَمْثَالُكُم مَّا فَرَّطْنَا فِي الكِتَابِ مِن شَيْءٍ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ - تفسیر نور سوره الأنعام نسخه متنی

آيه: 38 وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِي الأَرْضِ وَلاَ طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلاَّ أُمَمٌ أَمْثَالُكُم مَّا فَرَّطْنَا فِي الكِتَابِ مِن شَيْءٍ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ

ترجمه:

و هيچ جنبنده اي در زمين و هيچ پرنده اي كه با دو بال خود پرواز مي كند، نيست مگر اينكه آنها هم امّت هايي چون شمايند. ما در اين كتاب (قرآن يا لوح محفوظ) هيچ چيز را فرو گذار نكرديم ، سپس همه نزد پروردگارشان گرد مي آيند.

نكته ها:

قرآن توجّه خاصّي به زندگي حيوانات دارد و از يادآوري خلقت ، شعور و صفات آنها در راه هدايت مردم استفاده مي كند. (و في خلقكم و ما يبث ّ من دابّه آيات لقوم يوقنون ) (310) در روايات وتجارب انساني هم نمونه هاي فراواني درباره ي شعور و درك حيوانات به چشم مي خورد و براي يافتن شباهت ها و آشنايي با زندگي حيوانات ، بايد انديشه و دقّت داشت . (311) .

(امم أمثالكم ).

مراد از ((كتاب )) در آيه ، يا قرآن است يا ((لوح محفوظ)) كه در واقع كتاب خلقت است .

در آيات ديگر هم تعبيراتي چون : (تبيانا لكل ّ شي ء) (312) ، (كل في كتاب مبين ) (313) آمده كه نشانه ي كامل بودن قرآن است .

امام باقر (ع) فرمود: نشان كمال قرآن اين است كه ريشه و سرچشمه ي همه سخنان رسول اللّه و ائمّه : است ، پس هر گاه حديثي گفتيم ، سند قرآني آن را از ما بخواهيد.

در حديثي پيامبر اكرم (ص ) از قيل و قال و فساد مال و سؤالات پي در پي ، نهي مي كند. از امام باقر (ع)سند قرآني آن را پرسيدند، فرمود: سند نهي از قيل و قال ، آيه (لا خير في كثير من نجواهم الاّ من أمر بصدقه أو معروف أو اصلاح بين النّاس ) (314) است . سند فساد مال ، آيه (و لاتؤتوا السفهاء أموالكم الّتي جعل الله لكم قياما) (315) و سند سؤال نابجا اين آيه است : (لاتسائلوا عن أشياء ان تبد لكم تسؤكم ) (316) .

شعور حيوانات .

از آيات و روايات و تجارب برمي آيد كه شعور، ويژه انسان نيست . به نمونه هايي توجّه كنيد:.

1- حضرت سليما همراه با سپاهيانش از منطقه اي عبور مي كردند، مورچه اي به ساير مورچگان گفت : فوري به خانه هايتان برويد، تا زير پاي ارتش سليمان له نشويد. (317) شناخت دشمن ، جزو غريزه ي مورچه است ، ولي اينكه نامش سليمان و همراهانش ارتش اويند، اين بالاتر از غريزه است .

2- هدهد در آسمان از شرك مردم زميني مطلع شده و نزد سليمان گزارش مي دهد كه مردم منطقه ي سباء، خداپرست نيستند. آنگاه مأموريّت ويژه اي مي يابد. شناخت توحيد و شرك و زشتي شرك و ضرورت گزارش به سليمان پيامبر و مأموريّت ويژه ي پيام رساني ، مسأله اي بالاتر از غريزه است . (318) .

3- اين كه هدهد در جواب بازخواست حضرت سليمان از علّت غايب بودنش ، عذري موجّه و دليلي مقبول مي آورد، نشانه شعوري بالاتر از غريزه است . (319) .

4- اينكه قرآن مي گويد: همه موجودات ، تسبيح گوي خدايند ولي شما نمي فهميد، (320) تسبيح تكويني نيست ، زيرا آن را ما مي فهميم ، پس قرآن تسبيح ديگري را مي گويد.

5- در آيات قرآن ، سجده براي خدا، به همه موجودات نسبت داده شده است . (ولله يسجد ما في السموات و ما في الارض ...) (321) .

6- پرندگان در مانور حضرت سليمان شركت داشتند. (وحشر لسليمان جنوده من الجن و الانس والطير) (322) .

7- حرف زدن پرندگان با يكديگر و افتخار سليمان به اينكه خداوند، زبان پرندگان را به او آموخته است . (علّمنا منطق الطير) (323) .

8- آيه ي (واذا الوحوش حشرت ) (324) ، محشور شدن حيوانات را در قيامت مطرح مي كند.

9- آيه ي (والطّير صافّات كل قد علم صلاته و تسبيحه ) (325) ، نشانه ي شعور و عباد آگاهانه ي حيوانات است .

10- وجود وفا در برخي حيوانات ، از جمله سگ نسبت به صاحبخانه وفرزندانش .

11- تعليم سگ شكاري و سگ پليس براي كشف قاچاق ، يا خريد جنس ، نشانه ي آگاهي خاص ّ آن حيوان است .

12- اسلام از ذبح حيوان در برابر چشم حيوان ديگر، نهي كرده است كه اين نشانه ي شعور حيوان نسبت به ذبح و كشتن است .

پيام ها:

1- قدرت الهي در آفرينش و هدف داري خلقت ، نسبت به همه ي موجودات يكسان است . (من دابّه... ولا طائر ...)

2- نظم و زندگي اجتماعي ، مخصوص انسان ها نيست ، بلكه در زندگي حيوانات هم مشاهده مي شود. (امم أمثالكم )

3- انسان ها و حيوانات ، همه نياز به تدبير الهي دارند. خداوند، طبق مصلحت به آنها شعور مي دهد، و همه داراي نظم و نظامي هستند. (امم أمثالكم )

4- قرآن كريم ، جامع ترين و كامل ترين كتاب آسماني است . (ما فرّطنا في الكتاب من شي ء )

5- آنچه سبب هدايت ، تربيت ورشد انسان هاست ، در قرآن آمده است . (قرآن در اثبات حقانيّت پيامبراسلام و هدايت مردم هيچ گونه كاستي ندارد) (ما فرّطنا في الكتاب )

6- در حق ّ حيوانات هم ظلم يا كوتاهي نكنيم ، آنها هم مثل ما حق ّ حيات دارند. (326) (امم أمثالكم )

7- معاد و حشر، تنها مخصوص انسان ها نيست . (و ما من دابّه... ثم ّ الي ربّهم يحشرون )

8- حركت همه موجودات به سوي خداوند يك حركت تكاملي و جلوه اي از ربوبيّت الهي است . (الي ربّهم يحشرون )

310-جاثيه ، 4
311-تفسير مراغي
312-نحل ، 89
313-هود، 6
314-نساء ، 114
315-نساء ، 5
316-مائده ، ; 101 تفسير نورالثقلين
317-نمل ، 18
318-نمل ، 22
319-نمل ، 22 ، 26
320-اسراء ، 44
321-نحل ، 49
322-نمل ، 17
323-نمل ، 16
324-تكوير، 5
325-نور، 41
326-تفسير قرطبي