مراد از حتمى شدن كلمه پروردگار، كه در بيان
...
مراد از حتمى شدن كلمه پروردگار، كه در بيان علت زيانكارى مكذبين آمده است، حتمى شدن عذاب آتش است بر آنها
" وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ فَتَكُونَ مِنَ الْخاسِرِينَ" در اين آيه نخست رسول خدا (ص) را از ترديد نهى مىكند و سپس آن را ترقى داده و تا تكذيب به آيات خدا كه خود عناد با حق و استكبار بر خداست كشانيده. آرى هيچ آيتى، آيت نمىشود مگر وقتى كه دلالتش واضح و بيانش روشن باشد، و چيزى كه چنين است تكذيبش جز عناد و لجاجت علت و انگيزه ديگرى نمىتواند داشته باشد.جمله" فَتَكُونَ مِنَ الْخاسِرِينَ" به دليل اينكه حرف" فاء" بر سرش آمده نتيجهگيرى و تفريع بر تكذيب به آيات خدا است، مىخواهد بفرمايد: عاقبت تكذيب به آيات خدا اينست كه آدمى از زيانكاران مىگردد. پس در حقيقت همين عاقبت وخيم مورد نهى واقع گشته است.و معناى آن اينست كه: مبادا از زيانكاران باشى. و زيانكارى به معناى زايل شدن سرمايه به سبب كم شدن و يا از بين رفتن آن مىباشد، و سرمايه آدمى در سعادت زندگى دنيا و آخرتش ايمان به خدا و آيات او است، چون در آيه بعدى خسران را تعليل مىكند به اينكه خاسران ايمان نمىآورند." إِنَّ الَّذِينَ حَقَّتْ عَلَيْهِمْ كَلِمَتُ رَبِّكَ لا يُؤْمِنُونَ وَ لَوْ جاءَتْهُمْ كُلُّ آيَةٍ ..."اين آيه شريفه با بيان اثر سويى كه فعل منهى عنه دارد نهى سابق را تعليل مىكند.توضيح اينكه: اصل نظم به حسب معناى مستفاد از سياق، اقتضاء داشت كه گفته شود: " اى پيامبر! مبادا كه از مكذبين باشى، براى اينكه مكذبين ايمان نمىآورند و در نتيجه از زيانكاران خواهند شد، چون سرمايه سعادت، ايمان است". و ليكن جمله" آنهايى كه كلمه پروردگارت عليه آنان حتمى شده" را در جاى كلمه" مكذبين" قرار داده تا بفهماند سبب حكم چيست، يعنى چرا مكذبين زيانكارند. و علتش اينست كه كلمه" خداى سبحان عليه آنان حتمى شده" پس امر، به هر حال به دست خداى سبحان است.و اما آن كلمه الهى كه عليه مكذبين به آيات خدا حتمى شده عبارت است از همان گفتارى كه در اولين روز تشريع شريعت عامه بشرى به آدم و همسرش و همه ذريه آن دو گفت، و قرآن كريم آن را اينگونه حكايت كرده: " قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمِيعاً ... وَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ" «1»
(1) گفتيم همگى از بهشت هبوط كنيد ... و كسانى كه كفر بورزند و آيات ما را تكذيب كنند اهل آتشند، و ايشان در آتش جاودانند." سوره بقره، آيه 38 و 39"