ترجمه تفسیر المیزان جلد 10

" رَحْمَةً مِنْ بَعْدِ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُمْ"، در اين جمله به جاى اينكه بفرمايد:" و اذا اذقنا الناس سراء من بعد ضراء" از كلمه" سراء" تعبير به رحمت فرموده، تا اشاره باشد به اينكه سراء مورد بحث رحمتى است از ناحيه خداى تعالى، نه اينكه اينان مستحق و طلبكار آن باشند. پس، بر دارندگان آن واجب است كه حق آن را اداء كنند و در برابر آيه‏اى كه ايشان را به سوى اين رحمت- كه همانا دين توحيد و شكرگزارى نعمت‏هاى الهى است- دعوت مى‏كند خاضع باشند و دعوت آيه را بپذيرند. و ليكن مشركين بر خلاف انتظار عكس العملى غير از اين از خود نشان دادند." إِذا لَهُمْ مَكْرٌ فِي آياتِنا" بر خلاف انتظار و ناگهان در آيات ما مكر كردند، مثلا حوادثى كه توحيد انسان را كامل و حس شكرگزاريش را بيدار مى‏كند طورى توجيه كردند كه اين دو اثر را نداشته باشد، مثل اينكه گفتند:" قد مس آباءنا السراء و الضراء- سراء و ضراء را پدران ما هم داشتند" و يا بهانه‏هايى آوردند كه مورد قبول و رضايت خداى تعالى نبود، مثل اينكه گفتند:" لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ- چرا آيتى ديگر بر او نازل نمى‏شود" و يا گفتند:" إِنْ نَتَّبِعِ الْهُدى‏ مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْضِنا- اگر اين دين و هدايت را پيروى كنيم ما را از سرزمين خود مى‏ربايند".

لذا خداى تعالى به پيامبر گرامى‏اش دستور داد در پاسخشان بفرمايد:" اللَّهُ أَسْرَعُ مَكْراً- خدا در مكر سريعتر است"، و آن گاه همين پاسخ را تعليل كرده به اينكه:" إِنَّ رُسُلَنا يَكْتُبُونَ ما تَمْكُرُونَ- به درستى كه فرستادگان ما همه مكرهاى شما را مى‏نويسند" پس ما بر كرده‏هاى شما گواهان و مراقبينى داريم كه آنان را نزد شما مى‏فرستيم تا اعمالتان را بنويسند و حفظ كنند، و به محضى كه يك عمل انجام بدهيد هم عملتان نوشته شده، و هم جزاى آن معين شده و ديگر مجال و فرصتى نمى‏ماند كه مكر شما اثر خود را ببخشد، چه ببخشد و چه نبخشد جزاى آن قبلا معلوم شده.

ليكن در اين ميان نكته‏اى ديگر هست و آن اينكه از ظاهر آيه شريفه" هذا كِتابُنا يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ" «1» به بيانى كه در تفسيرش خواهد آمد- ان شاء اللَّه تعالى- بر مى‏آيد كه معناى" كتابت اعمال بندگان به دست ملائكه" اين است كه اعمال را از پشت پرده استعدادها به مرحله فعليت خارجى در آورند، و آن وقت خود اعمال در صحيفه عالم كون نقش بسته مى‏شود، و با اين بيان كاملا روشن مى‏شود كه كتابت اعمال‏

(1) اين نامه اعمالتان است كه عليه شما و به حق سخن مى‏گويد، و اين ما بوديم كه آنچه مى‏كرديد استنساخ مى‏كرديم." سوره جاثيه، آيه 29"